чёрный

Ruscha (ru)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

чёр-ный

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

чёрн/ый, -ая, -ое; чёрен, черна, черно, черны
1 qora, qop-qora, timqora; ◆ ~ая краска qora boʻyoq, qora rang; ◆ ~ое платъе qora koʻylak; ◆ ~ая шляпа qora shlyapa;
2 qora, qoraroq, qoramtir; ◆ ~ый хлеб qora non;
3 qorayib ketgan, qoraygan; qop-qora; ◆ ~ый от загара oftobda qoraygan; ◆ ~ые от грязи руки kirligidan qorayib ketgan qoʻllar; ◆ умойся, ты весь ~ый yuvin, hamma yering qop-qora (kir); ◆ его лицо стало ~ым от горя uning yuzi musibatdan (gʻam-gʻussadan) sargʻayib ketdi;
4 qora, qoraygan, is bosgan; ◆ ~ая изба qora (is bosgan) uy, qora kulba;
5 перен. gʻamgin, gʻamli, gʻam-gʻussali; ogʻir; qora; ◆ ~ые мысли gʻam-gʻussali oʻylar; ◆ ~ые дни мрачного прошлого qora oʻtmishning gʻamgin (ogʻir) kunlari; ◆ отложить денег на ~ый день qora kunga (har ehtimolga qarshi) pul ajratib qoʻymoq;
6 перен. qora, yovuz, buzuq niyatli; jinoiy, mudhish; ◆ ~ая зависть yovuz hasad; ◆ ~ое дело mudhish ish; ◆ ~ые силы реакции reaksiyaning qora kuchlari;
7 asosiy emas, orqa, qoʻshimcha; ◆ ~ый ход в доме uydagi qoʻshimcha eshik, qora yoʻl, orqa eshik; ◆ ~ая лестница panadagi zina (yuqoriga chiqadigan yashirin yoʻl);
8 qora, ogʻir; ◆ ~ая работа qora (jismoniy) ish, ogʻir ish;
9 уст. qora, avom; qaram; ◆ ~ый народ avom xalq;◆ ~ые люди qaram kishilar; ◆ ~ая кость qora suyak (past tabaqaga mansub kishi);
10 qadimgi Rusʼda: davlatga, podsholikka tegishli boʻlgan; ◆ ~ые земли podsholik (yoki davlat) yerlari; ◆ ~ые крестъяне podsholik dehqonlari, podshoga qarashli dehqonlar;
11 в знач. сущ. ◆  ~ые мн. qoralar (shaxmat, shashkada); ◆ ход ~ых yurish qoralardan;
12 qora (rangli emas); ◆ ~ые металлы см. ◆  металл; ~ая металлургия см. металлургия;
13 в знач. сущ. ◆  ~ое с qora kiyim; ◆ ходить в ~ом qora libos kiyib yurmoq; * черным-черно разг. 1) qop-qora, timqora; 2) juda koʻp, moʻr-malaxday; ◆ в ~ом теле держать кого см. ◆  тело; ~ым по белому (написано, сказано) aniq, ravshan, ochiq-oydin (yozilgan, aytilgan va h. k.); ругаться (бранить) ◆ ~ым словом уст. (iblis nomini qoʻshib) haqorat qilmoq, boʻralib soʻkmoq; ◆ ~ая биржа qora birja (kapitalistik mamlakatlarda norasmiy, chayqov birjasi); ◆ ~ый рынок chayqov bozor(i); ◆ ~ые списки qora roʻyxat (kapitlistik mamlakatlarda: siyosiy jihatdan ishonchsiz odamlar roʻyxati);◆ ~ый ворон уст. qora avtomobilʼ (aristonlarga moʻljallangan yopiq avtomobilʼ).

Sifat

чёрный