bogʻ

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

bogʻ

Etimologiyasi

BOGʻ ’bogʻlash uchun xizmat qiladigan buyum’; ’toʻda-lab, dastalab bogʻlangan narsa’. Yostih jildining b o-t i uzilib holibdi. □ Ikki b o gʻ piyoz, bir 6 o g kashnich oldim. Bu ot qadimgi turkiy tildagi 'birik-tir-’ maʼnosini anglatgan ba:- feʼlidan (ДС, 76) -gʻ

62

qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, II, 16); keyinroq a: unlisining choʻziqlik belgisi yoʻqolgan (Devon, III, 166; DS, 77); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: ba:- + gʻ = ba:gʻ > bagʻ > bâgʻ.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

I \f. ^L. — mevazor, chamanzor, boʻs-ton) 1 Mevali daraxt, tok va gul bilan band yer maydoni; mevazor.◆  Olma bot. Baxilning bogʻi koʻkarmas. Maqol. shsh◆  Qiz hamon qoʻngʻi-roqdek kular, sokin bogʻ uning shodon qahqa-hasi bshyun toʻlgan edi. U. Hoshimov, Qalbingga quloq sol.◆  Bizning yurtda shu palshda tokda uzum, polizda qovun, bogʻda anor. Oybek, Quyosh qoraymas.◆  Zarqishloq koʻchalarida, adir va soylarida, serdaraxt bogʻlarida koʻklam namoyishi kezadi. S. Ahmad, Ufq.

Bogʻi eram 1) din. jannat bogʻi; 2) koʻchma juda ham kurkam, ajoyib bogʻ.◆  Sevganim qo-shimda boʻlsa, menga choʻl — bogʻi eram. Hamza. Bogʻ koʻcha Shahardan tashqaridagi qoʻrgʻonlar, bogʻlar orasidan oʻtgan koʻcha.◆  Sherbek.. bogʻ koʻchaga yetganda, toʻp-toʻp, yakka-yakka boʻlib, klubga ketayotgan tanish hamqishloqlariga duch keldi. S. Anorboyev, Oqsoy. Bogʻ qilmoq 1) mevali daraxtlar ekib, bogʻ yuzaga keltirmoq.◆  Safar bobo "Yangiobod" xoʻjaligiga joylashib olgach, turli koʻchatlar ekib, bogʻ qildi. "Oʻzbekiston qoʻriqlari"; 2) koʻchma obod qilmoq, goʻzallashtirmoq.◆  Toʻgʻri, keng koʻchalar soldiramiz, hamma yoqni bogʻ qilamiz. "Mushtum". Istirohat bogʻi yoki tomosha bogʻ

Dam olish, hordiq chiqarish uchun qurilgan maxsus bogʻ, park. ..qishloqning oʻrtasida.. madaniyat va istirohat bogi boʻlib, bugun ochshgan kana.1 uning oʻrtasidan kesib oʻtar edi. A. Qahhor. Qoʻshchinor chiroqlari.◆  Salim bilan Fazliddin "tomosha bogʻ"da kezgan singari, sekin-sekin yurib, bogʻning har ji-hatini koʻzdan kechira boiiadi. Oybek, Tanlangan asarlar. Orom bogʻi folk. ayn. istirohat bogʻi.◆  Shahri Tilsimning qirq darvozasi bor. Qirq orom bogʻi bor. "Malikai ayyor". Hayvonot bogʻi Xalqqa tomosha qil-dirish va ilmiy-tekshirish ishlari olib borish uchun sunʼiy sharoitda turli joni-vorlar boqiladigan maxsus muassasa.◆  Hayvonot bogʻidagi hayvonlarning turi ham, soni ham koʻp. "Mushtum".◆  Yaqinda Termizhayvonot bogʻida tugʻilgan sher bolasining hayoti oʻngi-dan kelmadi. Gazetadan.

2 koʻchma Gullab-yashnab turgan obod joy; gulshan.◆  Yurgan yerlaringiz bogʻ bilan boʻston, Jonimni joningga aylayin qurbon. "Oy-suluv".◆  Maktab bogʻ boʻlsa, bola nihol boʻlsa, bu bogning bogʻboni, ilm charogʻboni oʻqituv-chidir. Gazetadan.

3 koʻchma Suyanchiq, tayanch, umid.◆  Foti-maning suyangan tot, ishongan bogʻi shu bogʻTur-gʻunboy. T. Ashurov, Oq ot.◆  Keyin u, yagona oʻgʻli, "ishongan bogʻi, suyangan togʻi" Razzoqning ay-riliq dardini tortdi. H. Gʻulom, Mashʼal.

4 koʻchma Hayot, turmush; oila.◆  Tinch elning bogʻi gullar. Maqol. ■■◆  Bu qiz [Badia] amir-zodalardan birining bogʻini obod qilgʻusi. Mirmuhsin, Meʼmor.◆  Sevdim seni, bogʻim guli Toza ochilgan chogʻida. U. Ismoilov, Saylanma.

5 koʻchma Ogʻush, olam; oʻchoq, maskan. ◆ Shunda uning xayol bogʻida yana Adolatning chehrasi koʻrindi. I. Rahim, Chin muhabbat. ◆ Erka koʻnglim erk bogʻida yayrasin. Gʻayratiy. ◆ ..Husn bogʻining bu yangi erkasi [Kumush]. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.◆  Hammamizga maʼ-lumki, maktab bshshm-fanning, odob-axloq-ning asosiy maskanidir, bogʻidir. Gazetadan.

6 koʻchma Narigi dunyo; jannat.◆  Endi qolar togʻni emas, borar bogʻni ham oʻylash kerak. S. Siyoyev, Yorugʻlik.

Biri bogʻdan (kelsa), biri togʻdan (keladi) Gaplari poyma-poy, biri-biriga yopishmaydi, qovushmaydi.◆  Salkam bir soatdan beri dala shiyponida duv-duv gap borib, biri bogʻdan kelsa, ikkinchisi togʻdan kelib.. Xosiyat xola haqida bahslashar edilar. M. Muhamedov, Hikoya va sheʼrlar. Bogʻdan gapirsa, togʻdan kelmoq ayn. biri bogʻdan (kelsa), biri togʻdan (keladi).◆  ..man bogʻdan gapirsam, sen togʻdan kelasan. Oybek, Tanlangan asarlar.◆  Bogʻdan gapirsang, togʻdan keladurlar! A. Qodiriy, Kichik asarlar. Uzu-mini ye, bogʻini surishtirma Berganni ol, oldingga qoʻyganni ye, ich, lekin "qayerdan olding" deb soʻrama; berganning betiga qarama.◆  Ioʻli shunaqa, uzumini yeng-u, bogʻini surishtirmang. "Mushtum".

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

bogʻ

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

II 1 Bogʻlash uchun xizmat qiladigan narsa va uning bogʻlangan joyi, tuguni; bo-gich.◆  Chimildiqning bogʻidan Sichqon qochdi, yor-yor. "Qoʻshiqlar". m◆  Amin noʻxta bogʻining qoziqda bogʻliq boʻlganini koʻrdi-da, qilichini sugʻurib, u bilan ipni kesdi. S. Ayniy, Qullar. ◆ Atlas kiydim, bogʻsh boylayman, Sizga vaʼda berdim, soʻngin oʻylayman. "Qoʻshiqlar".◆  Bu koʻringan togʻlar Asqar togʻidir, Oyogʻimda tilla kishan bogʻidir. "Oq olma, qizil olma".

Oyoqning bogʻi boʻlmoq Boshiga tashvish, dardisar boʻlmoq; xalaqit bermoq.◆  -Akam Qurbon bir oz esliroq boʻlgani uchun, koʻpincha oʻz oʻrtoqlari bshshn koʻchadan beri kelmas, men boʻlsam onam oyogʻining bogʻi, tragining dogʻi boʻlib, xarxashadan boshim chiqmas edi, — dedi Poʻlat. Gʻayratiy, Yoshligimiz. Ogʻzining bogʻi qochmoq ayn. ogʻzining bogʻichi qochmoq q. bogʻich.◆  Ogʻzining bogʻini qochirgan Marahim.. yana koʻp yolgʻon-yashiqlarni aytib charchadi. III. Rizo, Qor yogʻdi, izlar bosildi.

2 Toʻplab, dastalab, belidan bogʻlangan pichan, beda, poxol, koʻkat va sh. k.◆  Bir bogʻ bugʻdoy. Bir bogʻ sabzi. n Qiz kimsan — Sul-tonovga katta bir bogʻ oʻtinni orqalatib, oldiga solib kelardi. M. Mansurov, Yombi. ◆ Gʻoʻza oʻtogʻiga chiqqan Oyshaxon kechki payt boshiga bir bogʻ oʻt qoʻyib, uylariga qaytdi. P. Qodirov, Erk.◆  Turgʻunoy gapga aralashol-may, beda,shr ichida bir bogʻ bedaday silkinib borar edi. A. Qahhor, Asarlar.

Antonimlari

БОҒ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

bogʻ

Ruscha _ru

bogʻ I
сад; парк; ◆ mevazor bogʻ фруктовый сад; ◆ tomosha bogʻ уст. парк (городской); ◆ hayvonot bogʻi зоопарк; ◆ bogʻi eram райский сад; ◆ bogʻ-boʻston, bogʻ u boʻston цветущий сад; ◆ uzumini ye, bogʻini surishtirma посл. ешь виноград, а из какого он сада - не спрашивай; соотв. дарёному коню в зубы не смотрят; ◆ biri bogʻdan kelsa, biri togʻdan keladi погов. (букв. один из сада, а другой с гор); один про Фому, а другой про Ерёму; boqqa в сад; ◆ bogʻma-bogʻ из сада в сад, от сада к саду; по садам, через сады.

bogʻ II
1 вязанка; ◆ bir bogʻ oʻtin вязанка дров;
2 сноп; ◆ bugʻdoy bogʻi сноп пшеницы;
3 пучок; ◆ bir bogʻ piyoz пучок лука;
4 завязка (шнурок и т. п., которым что-л. завязывают); ◆ qorin bogʻi подпруга;
5 входит в состав сложных слов. напр. ishtonbogʻ (см.), belbogʻ (см.).