dovul
Oʻzbekcha (uz)[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]
do-vul
Aytilishi[tahrirlash]
Etimologiyasi[tahrirlash]
DOVUL ’kuchli, yemiruvchi boʻron’. Okean atrofi— dagi mamlakatlarda tez-tez d o v u l boʻlib tu— radi. Bu ot asli qadimgi turkiy tilda 'gʻarbdan esgan shamol’ maʼnosini anglatgan dabur soʻzining maʼno ta-raqqiyoti natijasida yuzaga kelgan: ’gʻarbdan sharqqa esgan shamol’ (Oʻzbek klassik adabiyoti asarlari uchun qisqacha lugʻat. T.: 1954, 78) -+ ’kuchli, yemiruvchi shamol’; keyinchalik soʻz oxiridagi r undoshi l undoshiga, b un — doshi v undoshiga, a unlisi â unlisiga almashgan: dabur > dabul > davul > dâvul.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]
Maʼnosi[tahrirlash]
- I Vayronlik keltiruvchi kuchli boʻron. ◆ Dovul turdi. Dovulda qolmoq. n ◆ Sal oʻtmay osmon oqarib, atrof yorisha boshladi-yu, tungi qora dovulning qabih ishi butun dahshati bilan namoyon boʻldi. O. Yoqubov, „Diyonat“ . ◆ Yolgʻizlik qursin, yolgʻizga qorongʻi tunda shabada ham dovul boʻlib tuyular ekan. I. Rahim, „Ixlos“ .
Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]
do-vul
Aytilishi[tahrirlash]
Etimologiyasi[tahrirlash]
Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]
Maʼnosi[tahrirlash]
- II esk. Ovchilar, toʻpchi qorovul-lar yoki harbiylar uchun moʻljallangan, teridan yoki poʻlatdan yasalgan maxsus nogʻora. ◆ Dovul har vaqt mirshabning oʻzi yoki uning oʻrin-bosari shaharni aylanib yurganda chalinardi. S. Ayniy, „Doxunda“ . ◆ Urdi Hasan dovulni, Qat-tiq tortib ayilni. "Ravshan" . ◆ Ahyon-ahyonda uzoqlardan dovul tovushi eshitiladi: tun posbonlari uyqudagi shaharni qoʻriqlab yura-dilar. M. Osim, „Ajdodlarimiz qissasi“ .
- Dovul qoqmoq (yoki chalmoq) 1) qattiq, dahshatli ovoz chiqarmoq, gumburlamoq. ◆ Ixtiyorim hech bir kasga bermadim, Dovul qoqib, shunqorimni chuymadim. "Erali va Sherali" . ◆ Momaqaldiroq vahimali dovulini qoqib, goh u tomonda, goh bu tomonda chaqmoq chaqaredi. N. Safarov, „Saodatning qissasi; 2) bong urmoq“ . ◆ Siz deb qoqdim, yana bsjim qoqarman, Isyon dovulini qattiq qoqarman. S. Abdulla, „Tohir va Zuhra“ .
Sinonimlari[tahrirlash]
Antonimlari[tahrirlash]
ДОВУЛ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.