gʻildirak

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

gʻil-di-rak

Etimologiyasi

GʻILDIRAK doira shaklida yasalib, oʻqqa oʻrnatiladigan, maʼlum bir kuch taʼsirida aylanib, arava, mashina kabilarni harakatga keltiradigan qism. Zebixon g‘ildirak yog‘ochlariga oyogʻini bir-bir qoʻyib aravaga chiqdi (Saida Zunnunova). Bu ot eski oʻzbek tilida gʻïldïra— feʼlidan —k qoʻshimchasi bilan yasalgan; keyinchalik a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlilarining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: gʻïldïra- + k = gʻïldïrak > gʻildiräk.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Arava, mashina yoki biror mexanizmning yurishi, harakat qilishi uchun xizmat qiladigan, oʻqqa oʻrnatilgan, aylanadigan, doira shaklli qismi. Arava gʻildiragi. Avtomobil gʻildiragi. n Sal alaxsisang, universalning tiissh gʻildiragi tagida qolib ketasan. M. Mansurov, Yombi. Mana, kichik teleskopga oʻxshash asbobning gʻshdiraklari harakatga keldi. M. Mahmudov, Mangu kuy izlab.

Tarix (yoki taraqqiyot) gʻildiragi Tari-xiy taraqqiyot jarayoni. Gitlerchilar qonu-niy taraqqiyot gʻildiragini orqaga aylan-tirib yubormoqchi boʻlgan edilar. Gazetadan. Tarix gʻildiragi aylanar izda, Xalqlar ku-rashadi kelajak uchun. R. Bobojon.

2 Gʻildirakka oʻxshash, aylana shaklli. ◆ Tip-tiniq gʻildirak oynachasi bor, Oynakka toʻgʻri tik tuynukchasi bor. Q. Muhammadiy .

Antonimlari

ҒИЛДИРАК. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Ot

gʻildirak (koʻplik gʻildiraklar)

Tillar

Tillarda

• Afrikaanscha: wiel
• Albancha: rrotë
• Arabcha: عجلة (ʿájala)
• Armancha: անիվ (aniv), ակ (ak)
• Astuleoncha: rueda
• Ozarbayjoncha: çarx, tәkәr
• Baskcha: gurpil, txirringa
• Beloruscha: кола (kóla)
• Bengalicha: চাকা (caka)
• Bolgarcha: колело (koleló)
• Birmancha: ဘီး (bein:)
• Katalancha: roda
• Xitoycha: 輪子, 轮子 (lúnzi)
• Chexcha: kolo
• Datcha: hjul
• Esperantocha: rado
• Estoncha: ratas
• Fincha: pyörä, ratas
• Fransuzcha: roue
• Gruzincha: ბორბალი (borbali)
• Olmoncha: Rad
• Yunoncha: τροχός (trochós), ρόδα (róda)
• Gujaraticha: ચક્ર (cakra)
• Ivritcha: גלגל (galgal)
• Hindicha: चक्र (cakra)
• Mojarcha: kerék
• Islandcha: hjól
• Irlandcha: roth
• Italyancha: ruota
• Yaponcha: 車輪 (しゃりん, sharin), 輪 (わ, wa)
• Qozoqcha: доңғалақ (doñğalaq), дөңгелек (döñgelek)
• Koreyscha: 바퀴 (bakwi)
• Qirgʻizcha: дөңгөлөк (döñgölök)
• Laocha: ກົງ (koŋ)
• Lotincha: rota

• Latishcha: ritenis, rats
• Litvacha: ratas
• Makedoncha: тркало (t'rkálo)
• Malaycha: roda
• Malayalamcha: ചക്രം (cakraṁ)
• Maltiycha: rota
• Mencha: queeyl
• Maoricha: wīra
• Moʻgʻulcha: хүрд (hürd)
• Astekcha: malacatl, malakatl
• Forscha: چرخ (čarx)
• Polyakcha: koło
• Portugalcha: roda
• Rumincha: roată
• Romanshcha: roda, rouda
• Ruscha: колесо (kolesó)
• Serbcha: ко̀та̄ч (kòtāč)
• Slovatscha: koleso
• Slovencha: kolo
• Ispancha: rueda
• Suaxilicha: gurudumu
• Shvedcha: hjul
• Tagalcha: gulong
• Tojikcha: чарх (čarx)
• Tamilcha: சில்லு (cillu)
• Telugucha: చక్రం (cakram), చక్రము (cakramu)
• Taycha: ล้อรถ (lór rót), ล้อ (lór)
• Tibetcha: འཁོར་ལོ (kor-lo)
• Turkcha: tekerlek, teker
• Turkmancha: tigir, çarh
• Ukraincha: колесо (kóleso), коло (kólo)
• Urducha: پہیہ (pahiyya)
• Vyetnamcha: bánh xe
• Valliycha: olwyn
• Idishcha: ראד (rad)

Ruscha _ru

gʻildirak
колесо; // колёсный; ◆ ~izi колея; ◆ ~ moyi колёсная мазь; ◆ tarix ~i перен. колесо истории.