kalit
Oʻzbekcha (uz)[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]
ka-lit
Aytilishi[tahrirlash]
Etimologiyasi[tahrirlash]
KALIT 'Qulfni berkitish va ochish uchun ishlatiladigan metapl asbob' maʼnosini anglatadigan bu tojikcha ot asli kalid tovush tarkibiga ega boʻlib (ТжРС, 176), oʻzbek tiliga oxiridagi d tovushini t tovushiga almashtirib olingan (OʻTIL, I, 360).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
f. .ʼK — ochqich
Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]
Maʼnosi[tahrirlash]
1 Qulfni ochish yoki berkitish uchun ishlatiladigan metall asbob. ◆ Uyning kaliti. Sandiqning kaliti. Eshikning kaliti. sht Mamarayim afandi Teshaboydan omborlarning kalitlarini ol-gandan keyin, u yerdagi mollarni yaxshilab koʻzdan kechirib chiqdi. M. Ismoiliy, „Fargʻ-ona t“ . o.
2 Biror mexanizmni burab yurgizish, ishga tushirish uchun ishlatiladigan metall asbob. ◆ Devor soatning kaliti. Oʻyin-choqning kaliti. msh ◆ Ilhomjon tezda domkrat va kalitlarni oldi. N. Aminov, „Yol-gʻonchi farishtalar“ .
3 tex. Gayka va boltlarni burab qat-tikdash yoki boʻshatish uchun ishlatiladigan uzunchoq dastali yoki dastasiz jagʻli metall asbob.
4 mus. Besh qatorli nota chizigʻining birortasiga qoʻyiladigan va shu chiziqdagi 'nota nomi va balandligini bildiradigan maxsus belgi.
5 maxe. Test sinovlarida berilgan test topshiriqlarining eng toʻgʻri javoblari-ni aks ettiruvchi jadval; toʻgʻri javoblar roʻyxati.
6 koʻchma Biror narsaga erishish yoki uni tushuntirish (anglash), topish, egallash yoʻli, vositasi, imkoniyati. ◆ Baxt kaliti. Gʻalaba kaliti. tm Magʻrur ovoz berar "odam" degan soʻz! Tilsimlar kaliti uning qoʻlida. T. Toʻla . ◆ Hayotda shunday kishilar boʻladiki, qalb kaliti ularning qoʻlida. Yo. Shukurov, „Xalq bilan hamnafas“ . ◆ Hosilning kaliti deb atalmish bu boylik [mineral oʻgʻit[ qor, yom-gʻir ostida kuchini yoʻqota boshlagan. X. Toʻxtaboyev, „Oʻgʻitdan togʻlar“ .
Sinonimlari[tahrirlash]
Antonimlari[tahrirlash]
КАЛИТ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.