ozod

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

o-zod

Etimologiyasi

OZOD Bu tojikcha sifat 'erkin', 'oʻz ixtiyori oʻzida' maʼnosini anglatadi (ТжРС, 284; OʻTIL, I, 525).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

\f. jIyf — erkin, hur; asoratdan qutulgan; gʻam-tashvishdan xoli; oliyjanob; saxovatli

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Oʻz erki, haq-huquqi oʻz qoʻlida boʻlgan, ozodlikka erishgan; erkin, xur. ◆ Ozod oʻlka. Ozod mamlakat. Ozod mehnat. yash Toza havo, toza suv, Ozod Vatan seniki. Gʻ. Gʻulom . ◆ Bu ayollar teng huquqli, erkin, ozod, hur bir mamlakatda oʻsmoqdalar. "Saodat" .

2 Qullikdan ozod etilgan, erkinlikka chiqqan, asoratdan qutulgan. ◆ Oryol, Belgorod shaharlari dushmandan ozod qilinganda, Mosk-vada birinchi marta berilgan salyut odatga aylandi. S. Zunnunova, „Olov“ .

3 Oʻz holiga, mayliga qoʻyilgan, boʻshatib yuborilgan, hech qanday majburiyat bilan bogʻlanmagan; boʻsh. ◆ Eshonning zaharxanda taʼ-nasini Elmurod yerga tikilganicha, indamay tingladi. Bu gap unga: "Sen ozodsan, keta ber!" boʻlib eshitildi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Majlisga qatnashishdan oʻzlarini ozod hi-soblagan kishilar bu majlis va uning bel-gilangan vaqtidan oldin boshlanganiga ham oʻzlaricha maʼno berishdi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

4 Xoli. ◆ Tashvishdan ozod kishilar. yash Qa-lamni ham bu gʻidi-bididan ozod qilishni muvofiq koʻrdim. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

5 rvsh. vazifasida. Erkinlik bilan, bemalol, dast. ◆ Iigit.. bilagimdan ozod koʻtarib, tan-dirdan sugʻurib oldi. Gʻ. Gʻulom, „Shum bola“ . ◆ Gʻaybarov, qoʻlida maʼbuda qizni [haykalni] yerdan ozod koʻtardi, mahkam bagʻriga bosdi-da, yuzu koʻzidan oʻpdi. "Yoshlik" .

6 rvsh. vazifasida. Tik, tikka, koʻkrakni kerib. ◆ Ingichka, uzun oyoqlarini chaqqon bosib, chi-royli boshini ozod koʻtarib kelayotgan qash-qa saman birdan paxsa devor tomonga buril-di. M. Ismoiliy, „Fargʻonat“ . o.

Ozod turmoq Dadil oʻrindan turmoq, shaxdam koʻtarilmoq. ◆ Ustidan alak choponi-ni irgʻitib, ozod turib ketgan yigit.. tuzoqqa tushgan bedanadek pitirlab qoldi. H. Rasul, „Adolat“ .

7 kim. Qoʻshilmagan, birikmagan holdagi. ◆ Ozod kislorod.

Ozod qilmoq Qutqarmoq, xalos qilmoq. ◆ Ishlab chiqarish jarayonlarining avtomat-lashtirilishi kishilarni bir qator ogʻir yumushlardan maʼlum darjada ozod qiladi. "Fan va turmush" . Ozod qoʻymoq Boʻshatmoq, javob bermoq (oʻqishdan). ◆ Nigor oyim ho-zirgina [oʻquvchi] qizlarini ozod qoʻyib, koʻk-rak bolasini bagʻriga olgan edi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ .

8 Ozod (erkaklar ismi).

Antonimlari

ОЗОД. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Sifat

ozod

Tillar

• Turkcha: özgür, azad
• Ozarbayjoncha: azad
• Kurdcha: azad
• Fransuzcha: libre

Ruscha _ru

ozod
1 свободный, вольный; освобожденный; ◆ ozod xalq свободный народ; ◆ ozod mehnat свободный (не подневольный) труд; ◆ ozod boʻlmoq 1) освобождаться, становиться свободным, вольным, получать свободу; раскрепощаться; 2) ист. быть свободным, освобождаться после занятий в школе (дореволюционной); ◆ ozod qilmoq 1) освобождать, давать свободу; раскрепощать; избавлять; 2) ист. отпускать, распускать учеников после занятий; ◆ soliqdan ozod qilmoq освобождать от налога;
2 хим. свободный, не связанный; ◆ ozod vodorod свободный водород;
3 свободно; во весь рост; ◆ ozod koʻtarmoq поднять свободно вверх; ◆ ozod turmoq вскочить, встать во весь рост;
4 Азад (имя собств. мужское).