qadamoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qa-da-moq

Etimologiyasi

QADA- 'biriktir-', 'sanch-', 'ek-'. Men biron hogozni oʻhimasdan hoʻl hoʻysam, sen biron koʻylakning yohasini hiyshih h a d a b h oʻ y s a n g, ishga so— vuhhonlik bilan haraganimiz uchun javobgar boʻlamiz (Abdulla Qahhor). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglattan bu feʼl asli qata— tarzida talaf — fuz qilingan (ДС, 432: qata— 'prisoyedinyat'); keyin — chalik eski oʻzbek tilida ikki unli oraligʻidagi ja — rangsiz t undoshi jarangli d undoshiga almashgan (КРС, 313: kada- III 1. 'vonzit, vtïkat, nasajivat'); ho-zirgi oʻzbek tilida a unlilari ä unlilariga almashgan^-qata- > qada- > qädä-    '
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
1 Tiramoq, taqamoq. ◆ Taxta-ning bir uchini devorga qadamoq. n ◆ -Bu yashamay oʻlgurning oʻzi yomon, — dedi opa mush-tini yerga qadab. A. Qahhor, „Sarob“ . Bek-temir

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Ikkita tankni koʻrdi, biri qiy-shaygan, ikkinchisi esa tumshugʻini yerga qa-dagan. Oybek, Quyosh qoraymas.

2 Sanchmoq, suqmoq. ◆ Xanjar qadamoq. m Pichoqchaning uchini konserva bankasiga qa-dab, bezakdor sopi ustidan kafti bilan ura boshladi. N. Aminov, Suvarak.

3 Toʻgʻnamoq, taqmoq. ◆ Toʻgʻnogʻich qadamoq. Toʻgʻnogʻich bilan qadab qoʻymoq. n ◆ Men biron qogʻozni oʻqimasdan qoʻl qoʻysam, sen biron koʻylakning yoqasini qiyshiq qadab qoʻysang, ishga sovuqqonlik bilan qaraganimiz uchun javobgar boʻlamiz. A. Qahhor, Ayb kimda? ◆ Dastorpech.. gavharlarni Botirning.. sal-lasiga qadab qoʻydi. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar“ .

4 Oʻrniga tushirib biriktirmoq; sol-moq, taqmoq (tugma, piston va sh.k. ni). ◆ Gimnastyorkasining yoqasiga qoʻl yubordi-yu, tugmasini qadashga ulgurolmay, yana soʻzida davom qildi. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ .

5 Oʻrnatmoq, tikmoq; bosib, suqib, oʻr-niga joylashtirmoq. ◆ Gluxov pichoq bilan birpasda beoʻxshovgina yulduz yasadi, barmoq-day qizil qalam bilan uni boʻyadi-da, yogʻochga biriktirib, qabrga qadadi. Oybek, „Quyosh qoraymas“ .

6 koʻchma Ekmoq, tikmoq. ◆ [Boʻtaboy] Shud-gorni kesib, chigit qadayotganlar oldiga bordi. S. Ahmad, „Hukm“ .

Koʻzlarini (yoki kiprigini) qadamoq Tikilib qaramoq, boqmoq, tikilmoq. U [Komiljon] ◆ shofyorga boshqa savol bermay, ikki koʻzini mashina oynasiga qadab bora-di. I. Rahim, „Ixlos“ .

Antonimlari

ҚАДАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

qadamoq
1 вонзать, втыкать;
2 пришпиливать, прикалывать; пригвождать; ◆ toʻgʻnogʻich qadamoq заколоть (что-л.) булавкой;
3 водружать;
4 упирать; Saidiy tirsagini ustolga qadab ... Soraxonga yaqinlashdi (А. Ќаћћор, «Сароб») Саиди, опёршись локтями о стол, ... пододвинулся к Сарахон;
5 пришивать;
6 застёгивать; пристёгивать; ◆ tugma qadamoq 1) пришивать пуговицу; 2) застёгивать пуговицу; koʻzlarini (или kiprigini) ◆ qadamoq пристально смотреть, уставиться.