qalpoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qal-poq

Etimologiyasi

QALPOQ ' yupqa namatdan tepa tomoni uchli qilib tikilgan ustki bosh kiyimi', ' qalin matodan tikilgan bosh kiyimi'. U .. egniga brezent chakmon, boshiga oh namat h a l p o h kiygan (Hakim Nazir). Bunday bosh kiyimi dastlab namatdan konussimon shaklda tikilib, tepa uchi ancha baland koʻtarilib turgan, odatda boshqa bosh kiyimi ustidan kiyilgan (ССТТН, II. 21); keyin-chalik maʼnoda kengayish voqe boʻlib, har qanday qalin bosh kiyimini anglata boshlagan. Bu soʻzning tarkibini asli qadimgi turkiy tildagi ' koʻtaril- ’ maʼnosini anglatgan qalï— feʼlidan (ДС, 411) —ba qoʻshimchasi bilan yasalgan otga kichraytirish maʼnosini ifodalovchi -q qoʻshimchasini qoʻshib hosil qilingan deb izohlash mumkin; keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi tor unli ta-laffuz qilinmay qoʻigan, b undoshi p undoshiga, bi— . rinchi boʻgʻindagi a unlisi ä unlisiga, q undoshi oldi — dagi a unlisi â unlisiga almashgan: (qalï- + ba = qalïba) + q = qalïbaq > qalbaq > qalpaq > qälpâq.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Yupqa namatdan qilingan bosh kiyimi. ◆ Baxmal jiyakli oq qalpoq. yat U., egniga brezent chakmon, boshiga oq na-mat qalpoq kiygan. H. Nazir, „Soʻnmas chaq-moqlar“ .

2 Har qanday toʻqima yoki matodan ti-kilgan bosh kiyim. ◆ Bolalar qalpogʻi. Po-xol qalpoq. yat Oshpaz oq qalpogʻini pesho-nasidan yuqori koʻtardi. Shuqrat, „Shinel-li yillar“ . ◆ Tamanno ertasiga magazindan shalvar, oftobdan yaxshi saqlaydigan oq qalpoq.. sotib oldi. Mirmuhsin, „Qumri va Tamanno“ . Darvoza oldida.. boshiga uchli qal-poq kiygan davangirday qalandar turardi. S. Siyoyev, Yorugʻlik.

3 s. t. Kaska. ◆ Mis qalpoq. Poʻlat qalpoq. yaya Asqar polvon hansirab va boshidan kas-kasini olib, yerga toʻntardi: manglayni ezib yubordi bu choʻyan qalpoq! Oybek, „Quyosh qo-raymas“ . •

4 shv. Doʻppi, kallapoʻsh.

5 Narsalar ustini qoplab, berkitib turadigan soyabon yoki qopqoq. Shipga osigʻ-liq qirqinchi chiroqning qalpogʻi uy devor-larining tepa yogʻiga choʻziq soya solgan. H. Gʻulom, Mashʼal.

6 Biror narsaning qalpoqli qismi, kallagi; kallak. Mix qalpogʻi. Zamburugʻ qal-pogʻi.

Qalpoq qilib kiymoq Biror narsani qoyil qilib bajaruvchi, biror ish-fao-liyatning juda ustasi boʻlgan shaxsga nisbatan qoʻllanadi. ◆ -Ishni qalpoq qilib ki-yib qoʻyamiz, — deya javob qaytardik. X. Toʻx-taboyev, „Shirin qovunlar mamlakati“ . ◆ Oʻr-toq Soliboyev koʻzboʻyamachilikni qalpoq qilib kiyib yurgan kunlardan birida.. miting bu-lib qoldi. "Mushtum" .

Antonimlari

ҚАЛПОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

• Afrikaanscha: hoed
• Ozarbayjoncha: papaq, şlyapa, başlıq
• Bolgarcha: шапка (šápka)
• Chexcha: klobouk
• Inglizcha: hat
• Koreyscha: 모자 (moja)
• Olmoncha: Hut
• Portugalcha: chapéu
• Yaponcha: 帽子 (bōshi)
• Xitoycha: 帽子 (màozi)

Ruscha _ru

qalpoq
1 войлочный головной убор в виде колпака;
2 шапка; bolalar qalpogʻi детская шапочка; ◆ kubancha qalpoq кубанская шапка, кубанка;
3 колпак; lampa qalpogʻi колпак над лампой, абажур;
4 обл. тюбетейка;
5 спец. головка, шляпка; mix qalpogʻi головка гвоздя; zamburugʻ qalpogʻi шляпка гриба.