qamchi

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qam-chi

Etimologiyasi

QAMCHI ' ot-ulovni yurishga undash uchun ishla — tiladigan dastali va qayish tasmali urish asbobi'. Rais otiga q a m ch i bosib, idora tomon ketdi (Oydin). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot qamchï tarzida talaffuz qilingan (Devon, I, 335; DS, 415). Bu ot qadimgi turkiy tildagi ' ur—', ' kaltakla-' maʼnosini anglatgan qam- feʼli — dan (Devon, II, 35) -chï qoʻshimchasi bilan yasalgan; oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: qam- + chï = qamchï > qäm-chi. Soʻzlashuv nutqida bu soʻz qamchin shaklida ham ish-latiladi (unda qam- feʼlidan —chin qoʻshimchasi bilan yasalgan boʻladi).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Ot-ulovni urib, yurishga un-dash, tezlatish uchun ishlatiladigan dasta-li, koʻpincha qayish tasma shaklidagi asbob. ◆ Oʻrma qamchi. Ot oʻynatadigan uzun qamchi. n ◆ Rais otiga qamchi urib, idora tomon ketdi. Oydin, „Yuragida oʻti bor“ . U ◆ har zamonda qamchisini koʻtarib qoʻyar, ot esa, sagʻrisiga qamchi tushuvini kutmasdan olgʻa intilar edi. N. Safarov, „Olovli izlar“ .

Qamchi bosmoq (yoki solmoq, bermoq) Kamchi bilan urmoq. ◆ Yoʻlchining yuz-koʻzi aralash yana qamchi soldi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Asqar ota beixtiyor otiga qamchi bosdi, yana boshini mopmdu. A. Qahhor, „Xotinlar“ . ◆ Qamchi bersa, bedov ot oʻynab ketib boradi. "Nura-li" . Qamchi oʻynatmoq Qamchisini havolatib silkitmoq, qamchi bilan poʻpisa qilmoq. Qamchisidan qon tomgan (yoki tomadigan, tomadi) Juda ham zolim, shafqatsiz. Qam-chisidan qon tommagan boy — boy emas. B. Rahmonov, Bahor arafasi. ◆ Bu xususda ota-sining qamchisidan qon tomar edi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

2 koʻchma Oʻzi birikib kelgan soʻz anglat-gan narsaning kaltagini bildiradi. ◆ Shoir savdogarlarni ham satira qamchisi ostiga oldi. Gazetadan . ◆ Erk-adolat yoʻlida jaholat qamchisidan, hatto qoʻrqinchli tahlikadan qoʻrqmagan Avaz.. Gazetadan .

Antonimlari

ҚАМЧИ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

qamchi

Tillar

• Inglizcha: whip
• Lotincha: flagellum
• Norvegcha (bokmål): pisk
• Turkcha: kamçı

OʻTIL

Ruscha _ru

qamchi
кнут, плеть, нагайка; ◆ yaxshi otga bir qamchi, yomon otga ming qamchi посл. хорошей лошади довольно одного удара (кнутом), а плохой - и тысячи мало; ◆ qamchi dastasi кнутовище; ◆ qamchi urmoq бить плетью, кнутом; ◆ qamchi yemoq быть побитым плетью; получить удар плетью; ◆ qamchi oʻynatmoq размахивать плёткой, поигрывать плетью; ◆ Yasovullarning qamchilari qazuvchilarning boshlarida oʻynaydi (Яшин ва М. Раћмон) Плети есаулов посвистывают над головами землекопов; ◆ qamchisidan qon tomadi (букв. с его плети каплет кровь) он жесток, он тиран.