qat
Oʻzbekcha (uz)[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)qat I[tahrirlash]
Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]
qat
Aytilishi[tahrirlash]
Etimologiyasi[tahrirlash]
QAT I 'qavat', 'taxlam'. Azmiddin bir varaq hogʻozdagi bir necha h a t buklangan xatni olib, chiroh shuʼlasiga tutib koʻzdan kechirdi (Hamid Gʻu— lom). Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi 'taxla-' maʼno-sini anglatgan qa— feʼlidan (Devon, III, 266) —t qoʻshim-chasi bilan yasalgan (ДС, 432; Devon, I, 311); keyinchalik oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga almashgan : qa- + t > qat > qät I.
QAT II ' marta', ' karra'. [Elektr] dehhonchilikni uch h a t yuhoriga koʻtaradi (Oybek). Bu soʻz qat I soʻ— zining qat-qat takror shaklidan maʼno taraqqiyoti yoʻli bilan oʻsib chiqqan: qat—qat = 'bir necha qat -> (miqdor sifatlovchisi) qat II.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]
Maʼnosi[tahrirlash]
1 Qavat-qavat yoki qatlam-qat-lam narsalarning xar bir qavati, qatlami. ◆ Toʻrt qat buklangan koʻrpacha. m ◆ Azmiddin bir varaq qogʻozdagi bir necha qat buklangan xatni olib, chiroq shuʼlasiga tutib, koʻzdan kechirdi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ . ◆ Imonim-ni asrayman desang, bu yerlardan boig olib ketish kerak. Boʻlmasa, yetti qat yer tagi-da yonib turgan doʻzaxda qovurilasan. S. Anorboyev, „Oqsoy“ .
2 Taxlangan, buklangan narsalarning orasi. ◆ Koʻrpaning qati. yaya Hojimat bel-bogʻining qatidan qogʻoz chiqazib tashladi. S. Ahmad, „Qadrdon dalalar“ . ◆ Mehri opa birinchi konvertni ochdi.. Ikkinchisini ochdi-yu, xatning qatidagi rasmga koʻzi tushishi bilan toʻxtab, unga tikilib qoldi. R. Fay-ziy, „Ona“ .
3 Maʼlum qalinlikdagi yoyiq narsalar qatlami, qavat. ◆ Bir bechoraning chekkan xoʻr-ligini oʻylab, har kuni bir qat etdan tushaman. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Mana, men geolog, necha yildirki, Tinmay oʻrgana-man tuproq qatini. Zulfiya .
4 kam qoʻll. Sahifa, varaq. ◆ Varaqlanar yetimlikning daftarin qati. Gʻ. Gʻulom .
5 kam qoʻll. ayn. qator 1. ◆ Oyna opa ichki bir titroq moeyui bilan ingrandi. Qansha-rida ikki qat ajin boʻrtdi. Sh. Xolmir-zayev, „Toʻlqinlar“ .
6 Marta, karra, qatla. ◆ Biroq uning tash-vishi ikki qat oshdi.. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Ayniqsa, keyingi paytlarda ish chalkashib, oʻn qat ogʻirlashib ketdi. Oybek, „O“ .v. shabadalar. ◆ Nega, koʻnglim, boʻlding be-toqat? Tinchman, dedim senga necha qat. Mirtemir .
Sinonimlari[tahrirlash]
Antonimlari[tahrirlash]
qat II[tahrirlash]
Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]
qat
Aytilishi[tahrirlash]
Etimologiyasi[tahrirlash]
shv. soʻr. olm. Qayer?, qaysi yer?, qaysi joy? Sherbek:
Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]
Maʼnosi[tahrirlash]
◆ Uzoqligi qatga borardi? Koʻpi bilan toʻrt-besh kunlik yoʻl. S. Anorboyev, „Oqsoy“ . t
Sinonimlari[tahrirlash]
Antonimlari[tahrirlash]
qat III[tahrirlash]
Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]
qat
Aytilishi[tahrirlash]
Etimologiyasi[tahrirlash]
Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]
Maʼnosi[tahrirlash]
esk. Ustiga qamish qalam uchini qoʻyib turib, pichoq bilan kesish uchun suyakdan yasalgan taxtacha.
Sinonimlari[tahrirlash]
Antonimlari[tahrirlash]
qat IV[tahrirlash]
Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]
qat
Aytilishi[tahrirlash]
Etimologiyasi[tahrirlash]
a. £-ki — kesish, qirqish; uzish, uzilish
Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]
Maʼnosi[tahrirlash]
- qat etmoq s. t. ayn. qatʼ etmoq q. qat(ʼ).
Sinonimlari[tahrirlash]
Antonimlari[tahrirlash]
ҚАТ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.