qaysi

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qay-si

Etimologiyasi

QAYSI bir necha kishi yoki narsadan bittasini aniqlash uchun beriladigan soʻroq olmoshi. Otabek gan-gib, shoshib soʻradi: "Q a y s i hiziga unashib kel— dingiz? (Abdulla Qodiriy). Bu soʻz asli qadimgi tur — kiy tilda shunday maʼnoni bildirgan qayu soʻzining III shaxs egalik qoʻshimchasi qoʻshilgan shakliga teng boʻlib (ДС, 408: qayu 2. .. qayusï yarar — 'qaysisi yaraydi'), keyinchalik u unlisi talaffuz qilinmay qoʻygan, egalik qushimchasi bu soʻzning ajralmas, doimiy tarkibiy qismiga aylangan, soʻngra a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: qayu + sï = qayusï > qaysï > qäysi. Hozir zaruriyat tugʻilsa, bu soʻzga egalik qoʻshimchasi qaysimiz, qaysingiz, qaysisi tarzida qoʻshib ishlatiladi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

soʻr. olm. 1 Bir necha kishi yoki narsadan bittasini anikdash uchun beri-ladigan soʻroqni ifodalaydi. ◆ Otabek gan-gib, shoshib soʻradi: -Qaysi qiziga unashib keldingiz? -Qutidorning yolgʻiz qiziga! — dedi Hasanali. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Qaymoqni bir yalab, qaysi shaharning qay-mogʻi ekanini ayta olasizmi? Men darrov aytaman. A. Qahhor, „Ikki yorti — bir butun“ .

2 Kishi yoki narsa belgisi, xususiyati, sifati haqidagi soʻroqni ifodalaydi: qanday, qanaqa. ◆ Ikkinchi ehtimol: Tulnorni olib qochganlar. Jinoyatchi chirkin qoʻllar bor! Ular kim? Qaysi maqsad bilan bu jinoyatni bajaradilar? Buni bilmaydi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

3 Bogʻlovchi soʻz (nisbiy soʻz) vazifasida qoʻllanadi. ◆ Sen qaysi yoʻldan boshlasang, shu yoʻldan yuraman.

Qaysi bir gum. olm. Kimligi, qanday, qayerda yoki qachonligi nomaʼlum; allaqay-si, allaqanday, allaqayerda(gi). ◆ Qaysi bir kuni. Qaysi bir shaharda. n ◆ Qaysi bir ko-vakda chumchuq bolalari chirqillaydi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ ..besh-olti yil burun qaysi bir idoraning izvoshini minar ekan.. A. Qahhor, „Qanotsiz chittak“ . Qaysi kuni Bun-dan bir necha kun avval; tunov kuni. ◆ Qaysi kuni Xudoyqulning yangi koʻylak-ishtonda quvonchi ichiga sigʻmay yurganini koʻrib, koʻz-larimdan yosh chiqdi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Qaysi kuni otasi, "Ikkinchi terimga tusha-miz", degandek boʻlib edi. M. Ismoiliy, „Fargʻona t“ . o.

Antonimlari

ҚАЙСИ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Sifat

qaysi

Ruscha _ru

qaysi
какой, который; ◆ qaysi tomonga borasiz? в какую сторону вы пойдёте?; ◆ qaysi vaqt? когда?; в какое время?; ◆ qaysi joyda? где?; в каком месте?; ◆ qaysisi или ◆  qaysi biri? который из них?; ◆ qaysi kuni 1) когда, в какой день?; 2) на днях.