sigir

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

si-gir

Etimologiyasi

SIGIR ' urgʻochi qoramol'. Kelinim s i g i r n i bugun ertaroh sogʻibdi. Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot asli sïgʻïr tarzida talaffuz qilingan (Devon, I, 344). Oʻzbek tilida ï un-lilarining qattiqlik belgisi yoʻqolgan, gʻ undoshi g undoshiga almashgan: sïgʻïr > sigir.

SIZ II shaxs kuplik, II shaxs birlikka hurmat kishilik olmoshi. S i z bilan biz oʻz hayotimizda hatʼiy burilish yasab, zoʻgr sinovlar sharoitiga be— vosita hadam hoʻydik (Abdulla Qahhor). Bu olmosh asli qadimgi turkiy tildagi 'tinglovchi' maʼnosini bil — dirgan si soʻziga 'ikki' ('koʻp') maʼnosini ifodalagan 3 qoʻshimchasini qoʻshib hosil qilingan: si + z = siz (biz olmoshiga qiyoslang). Qadimgi turkiy tildayoq bu olmosh asosan II shaxs birlikka hurmat bilan muro-jaat qilishda ishlatilgan (Devon, III, 136); ikkinchi shaxsning kupligi uchun esa silär, sizlär soʻzlari ish — latilgan (ДС, 500). Silär soʻzida shaxs maʼnosi si qismi bilan, son ('koʻp') maʼnosi -lär qoʻshimchasi bilan ifodalangan. Soʻzlashuv nutqida ishlatiladigan ^sila, ^{shakli asli} silär shakli oxiridagi r undoshini talaffuz qilmaslik natijasida paydo boʻlgan; demak, silä soʻzini sizlar soʻzining tovush oʻzgarishi natija-' sida yuzaga kelgan deb tushunish toʻgʻri emas.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Buzoqlagan urgʻochi qoramol. ◆ Gov-mish sigir. Sigir sogʻmoq. Siylaganni sigir bilmas. Maqol . ■■ ◆ Hovli etagidagi ogʻilxona tomondan sigirning pishillagani, allani-maning tap-tap etib yerga tushgani eshi-tildi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ .

Sigir yili Muchal yil hisobida ikkinchi yil (q. muchal). ◆ Uning yili — sigir.

Sinonimlari

Inak.

Antonimlari

СИГИР. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

sigir
корова; // коровий; ◆ sigir sogʻuvchi доярка; ◆ sigir suti коровье молоко; ◆ siylaganni sigir bilmas погов. корова не признаёт того, кто с ней ласков (говорится о человеке, не знающем добра); ◆ qisir sigir koʻp maʼraydi погов. яловая корова больше всех мычит; ◆ sigir yetti xazinaning biri посл. корова - одна из семи сокровищ; ◆ sigir yili год коровы (второй год двенадцатилетного животного цикла; см. muchal); ◆ 

• sigir quyruq (букв. коровий хвост) имеющий обтекаемую форму, обтекаемой формы.