toʻq

Vikilug‘atdan olingan

Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]

toʻq I[tahrirlash]

Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]

toʻq

Aytilishi[tahrirlash]

Etimologiyasi[tahrirlash]

TOʻQ ' ovqatga boʻlgan talabi qongan'. Qorni t oʻ Q n i n g qorni ochdan xabari yoʻq (Maqol). Qa-dimgi turkiy tilda qam shunday maʼnoni anglatgan bu sifat asli 'maʼlum bir boʻshliqni egalla(t)—' maʼnosi-ni anglatgan to- feʼlidan —q qoʻshimchasi bilan yasalgan: to_ + q = toq (ЭСТЯ, III ,253; ПДП, 432; DS, 576).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]

Maʼnosi[tahrirlash]

1 Ovqatga boʻlgan talabini, naf-sini qondirib, toʻyib ovqatlangan, ovqat yeb olgan. ◆ Toʻq bola. Toʻq mollar. Qorni toʻq-ning qorni ochdan xabari yoʻq. Maqol . m ◆ Taomni tugatib, qizlar toʻq va shod, qoʻsh-nilarnikiga, dugonalarinikiga koptok oʻy-nagani chiqib ketdilar. Oybek, „Nur qidi-rib“ .

Toʻq tutadigan Qorinni yaxshi toʻydira-digan; toʻyimli, jirli. ◆ Odamni toʻq tutadigan xushboʻy va shirin Toshkent sovgʻalarini maza qilib yedik. M. Muhamedov, „Qahramon izidan“ .

2 Hech narsadan muhtojligi yoʻq, yegulik-ichgulik bilan yaxshi taʼminlangan. ◆ Toʻq xoʻ-jalik. yaya ◆ Goʻroʻgʻli oʻzbek-turkman elini boqib, ochiga non berib, toʻqidan zakot olib yota berdi. "Nurali" . ◆ Turmush ogʻir, qimmat-chilik, hammasi oʻzingizga maʼlum. Toʻqlarning ishi yoʻq, dardimiz koʻp. Oybek, „Bolalik“ .

3 Magʻzi, hosili yetarli boʻlgan; toʻliq, boʻliq, boʻlali. ◆ Toʻq yongʻoq. Toʻq pilla. shsh Koʻragi moʻl, tolasi pishiq, chigiti toʻq boʻl-sin desang, shunday [barvaqt harakat ] qil. N. Safarov, Sohib changal. ◆ Don yetilishi kechikdi, don toʻq boʻlmadi. "Oʻzbekiston qoʻ-rikdari" .

4 koʻchma Kerakli narsa, moddalar bilan toʻyingan; baquvvat, kuchli. ◆ Yer juda toʻq, shu sharbatni hazm qilsayam hali.. Oybek, „O“ .v. shabadalar.

5 Qoraga yoki umuman quyuq rangga mo-yil, quyuq (rang, tus haqida). ◆ Toʻq rang. Toʻq qizil duxoba. n ◆ Osmon toʻq sariq bulut bilan qoplangan edi. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ . ◆ Endi koʻrsam miltiqning oʻqidek, pushti gulning toʻqidek kelinim bor ekan. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

Koʻzi toʻq Koʻz oldida, hayotda narsaning mavjudligini, shu tufayli oʻzini toʻq his etishni bildiradi. ◆ Xudoga shukur, och boʻlsak ham, koʻzimiz toʻq. N. Safarov, „Navroʻz“ . Koʻngli toʻq q. koʻngil. ◆ ..kuyov yigit toʻgʻrisida ham Nurining koʻngli toʻq edi.. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Qorni toʻq odamning koʻngli toʻq boʻladi.. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ .

(Mendan) qorningiz toʻq ekan Kimsaning aytmoqchi boʻlganini boshqa kishi oldinroq aytganda ishlatiladigan ibora. ◆ Men ham xuddi shuni aytay deb turgan edim, mendan qorningiz toʻq ekan.

Sinonimlari[tahrirlash]

Antonimlari[tahrirlash]

toʻq II[tahrirlash]

Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]

toʻq

Aytilishi[tahrirlash]

Etimologiyasi[tahrirlash]

Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]

Maʼnosi[tahrirlash]

taql. s. Boʻshroq narsalarning urilishidan hosil boʻladigan tovush haqida. ◆ Qozi ularning koʻkarib ketgan yuzlariga bir zumgina xoʻmrayib turgach, qoʻlidagi hassa bilan oldindagi stolni toʻq etkazib urdi-yu: -Yoʻqol! — debqichqirdi. M. Ismoiliy, „Far-gʻona t“ . o.

Sinonimlari[tahrirlash]

Antonimlari[tahrirlash]

ТЎҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari[tahrirlash]

Ot[tahrirlash]

toʻq (koʻplik toʻqlar)

Tillarda[tahrirlash]

Ruscha ru

toʻq I
1
сытый; ◆ ochmisan, toʻqmisan? ты голоден или сыт?; ◆ qornim toʻq я сыт; ◆ qorni toʻqning qorni ochdan nima parvoyi bor или ◆  qorni toʻqning qorni och bilan nima ishi bor погов. сытый голодного не разумеет; ◆ mendan, qorningiz toʻqroq ekan вы оказывается, более сыты, чем я (так говорится, когда кто-л, раньше скажет то, что хотел сказать другой); ◆ toʻq tutadigan ovqat калорийная, питательная пища;
2 зажиточный, состоятельный, обеспеченный; ◆ toʻq turmush зажиточная жизнь; ◆ oʻziga toʻq odam зажиточный человек;
3 полновесный (о зёрнышке, ядре плода), ядрёный; плотный; ◆ toʻq yongʻoq ядрёный орех; ◆ toʻq chigit полновесные семена хлопчатника; ◆ toʻq pilla плотный кокон;
4 тёмный, густой (о красках, цветах); ◆ toʻq rang густой цвет; ◆ toʻq qizil тёмно-красный, бордовый; ◆ toʻq yashil тёмно-зелёный, тёмно-зелёного цвета.

toʻq II
звукоподр.
тук; ◆ toʻq etmoq стучать, издавать стук; ◆ bir nima toʻq etdi что-то стучало; ◆ toʻq-toʻq тук-тук; ◆ toʻq-toʻq qilmoq стучать, постукивать.