yuk

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yuk

Etimologiyasi

^ YUK ’tashib borilishi lozim narsalar yigʻimi’. Boi shaharga biroz yu k tushirgan edi (Oybek). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot yoʻk tarzida talaffuz qilingan (Devon, III, 10; DS, 285); oʻzbek tilida oʻ unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: ^ yük > yuk. Bu soʻz qadimgi turkiy tilda toʻpla-’, ’yigʻ—’ maʼnosini anglatgan yü- feʼlidan -k qushimchasi bilan yasalgan deb izohlash mavjud (ЭСТЯ IV, 263).    '
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Bir yerdan ikkinchi yerga koʻtarib, tashib borilishi lozim boʻlgan ogʻirlik. ◆ Ogʻir yuk. Qoʻl yuki. Yuk ortmoq. Yukni tushirmoq. Yuki ogʻir eshak ildam yuradi. Maqol. shsh ◆ Teshaboy aravalarga yuk ortayotgan qa-romarga mehmonxona ayvonidan qarab tur-gan edi. M. Ismoiliy, Fargʻona t. o. ◆ Boy shaharga bir oz yuk tushirgan edi. Oybek, Tanlangan asarlar.

2 koʻchma Kishini urintirib qoʻyadigan, tashvishga soladigan ortiqcha narsa; tash-vish, daxmaza. ◆ -Baxtim qursin — uzoqqa choʻzilmadi, qaytaga ukam, singlim menga yuk boʻlib tushdi: har ikkalasini boqishim kerak, — dedi Gulsara. M. Joʻra, Iztirob. ◆ Mohidilning.. boshida gʻalati oʻylar, fikr-lar toʻlqin ura boshladi.. Bordi-yu, tuzal-masa-chi? Bu yerdagilarga ogʻir yuk boʻlib qolmasmikan tagʻin ? J. Abdullaxonov, Toʻ-fon.

3 s. t. Qorindagi bola; homila. ◆ Ertshab dodu faryod bilan yukimdan boʻshadim \dedi Hoji xola]. M. Ismoiliy, Fargʻona t. o. ◆ Hiqichoq xola allanima balo qilib, bolani tushirdi-yu, onaning boshiga yetdi. Maʼsuma yukidan ozod boʻlgach, oyogʻini sudrab, arang uyiga yetib keldi. M. Osim, Tilsiz guvoh.

4 Diniy eʼtiqodga koʻra, aziz-avliyo-larni ranjitish tufayli yuz beradigan kasallik. -Agarda! — dedi koʻz yoshi qilib Xoljon xola, — ◆ azizlar yuki bossa yo aji-nalar chalib ketsa, gunohim sizning boʻy-ningizda. Gʻayratiy, Dovdirash. ◆ Nimjon boʻlib qolgan bola qattiq isitmalab, yomon ahvolga tushgach, bola shaytonlabdi, unga yuk tushibdi, "domlaga oʻqit", deb qoʻyishmaydi.. Gazetadan.

Yuki yerda qolmaydi Ishi bitmay qol-maydi. ◆ Sizning qanotingiz ostida boʻlsam, yukim yerda qolmaydi. Sh. Rashidov, Boʻron-dan kuchli. ◆ Koʻpchilik bor joyda yukingiz yerda qolmaydi. J. Sharipov, Saodat.

Antonimlari

ЮК. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

yuk
1 груз, ноша, багаж, поклажа, тяжесть, въюк; // грузовой; ◆ ogʻir yuk 1) тяжёлый груз; 2) перен. тяжесть, бремя; ◆ yuk avtomobili грузовой автомобиль, грузовик; ◆ yuk mashinasi грузовая автомашина; ◆ yuk taksi грузовое такси; ◆ yuk oboroti грузооборот; ◆ qoʻl yuki ручной багаж; ◆ yuk harakati грузопоток; ◆ yuk ortmoq грузить, нагружать; въючить; ◆ yuk ortilgan arava воз с поклажей; ◆ yuk ortish va yuk tushirish kontorasi погрузочно-разгрузочная контора; ◆ yuk tashimoq 1) таскать груз; 2) перевозить груз; ◆ yuk tashuvchi 1) грузчик; 2) грузовой; ◆ yuk tushirmoq снимать груз, сгружать, развьючивать; ◆ koʻp gap - eshakka yuk погов. многословие - груз для осла;
2 перен. забота, тяжесть, груз;
3 плод, ребёнок во чреве матери; ◆ yukidan ozod boʻlmoq 1) родить; 2) абортировать;
4 рел. болезнь, насылаемая святыми и духами; ◆ unga yuk tushibdi на него святые наслали болезнь.