Yordam:Vikilugʻat tuzilishi
Foydalanuvchi nuqtai nazaridan, Vikilugʻat - bu bir biri bilan giperishoratlar bilan bog'langan yuz ming yoki millionlab maqolalarni ichiga o'z ichiga qamrab olgan saytdir. Maqolaning mazmuniga ko'ra, Vikilug'at sahifalari quyidagilarning biriga tegishlidir:
- so'z maqolasi;
- turkum;
- andoza;
- ilovalar;
- idekslar;
- qofiy;
- konkordans;
- ma'lumot sahifalari;
- Vikilug'atdan ichki foydalanish uchun mo'ljallangan sahifalar;
- maxsus sahifalar;
- foydalanuvchilarning shaxsiy sahifalari;
- MediaWiki vositalari;
- ushbu keltirilgan sahifalarning munozara sahifalari.
Birinchi turga asosiy materiallar tegishlidir, qolganlariga esa yordamchi materiallar tegishlidir. Har bir sahifa turiga nomfazo mos keladi, yaʻni ushbu turdagi sahifalar majmuigadir. Yordamchi sahifalardan tashqari deyarli barcha material istalgan forydalanuvchi tomonidan tahrirlanishi mumkin, qolaversa har bir foydalanuvchi mavjud nomfazolarda sahifalar yaratish imkoniyatiga ega ("nizolilik" tufayli tahrirlashdan himoyalangan sahifa hamda qoidalarni buzganligi sababli blokirovka qilingan foydalanuvchilar bundan istisno).
So'z maqolalari va asosiy nomfazo
[tahrirlash]Ushbu turga lug'atning asosiy materiallari kiradi — til birliklarining morfologik, sintaktik, fonetik va semantik xususiyatlarini o'z ichiga olgan maqolalar, hamda ularning etimologik ma'lumot va tarjimalari bilan bir qatorda.
So'z maqolasining nomi o'z til birligidan tashkil topgan, unda uni aniqlovchi prefiks yoki qavs ichiga joylashtirilgan tavsif ko'rsatilmaydi, masalan: baliq, go'zal, Toshkent (*So'z:baliq yoki *baliq (hayvon), *Toshkent (shahar) emas).
So'z maqolalari to'plami asosiy nomfazoni tashkil qiladi. Sahifa yaratilganda u aynan ushbu ko'plikka tushadi. So'z maqolalari sahifani tahrirlash qonun-qoidalariga muvofiq rasmiylashtirilshi lozim. Ushbu qoidalarning asosiy qismi barcha so'z maqolalariga taaluqlidir, ayrimlari esa tavsiflanayotgan til birligidan bog'liq ravishda turlicha qo'llanilishi mumkin (asosiy turlari - leksema, morfema hamda so'z birikmalari).
Lug'atning eng asosiy yordamchi material turlaridan biri turkumlardir ("Turkum" nomfazosi). Turkumlar bizning bilim omboridagi ma'lumotlarni tartiblashda ko'maklashadi va semantik, morfologik va boshqa xususiyatlar bo'yicha tezda qidirib topishni ta'minlaydi. Barcha turkum nomida albatta Turkum: prefiksi mavjud bo'ladi (masalan, Turkum:Vikipediyachilar, Turkum:Rus tili, Turkum:Tillar). Turkum - so'z maqolalari yoki boshqa sahifalar ro'yhatini o'z ichiga olgan maxsus sahifa bo'lib, ushbu sahifalarni umumiy mavzu yoki boshqa alomatlar bilan bog'laydi. Sahifani ma'lum bir turkumga qo'shish uchun, masalan Hayvonlar nomiga ega turkumni, istalgan sahifa matnida quyidagini ko'rsatish lozim xolos:
[[Turkum:Hayvonlar]]
Ushbu matni o'z ichiga olgan sahifalar (maqolalar) paydo bo'lgani sari, ushbu turkumda avtomatik tarzda ularning ro'yxati to'ldirilib boriladi. Turkum sahifasini mustaqil tarzda ham, sahifaga matn qo'shish yoki o'chirish orqali tahrirlash mumkin. Biroq turkumlar ichida mustaqil tarzda qo'shilgan ko'p hajmli matn bo'lmasligi lozim. Bunaqa matn avtomatik tarzda hosil qilinayotgan ro'yhatga ta'sir qilmaydi, biroq ayrim hollarda uning o'qish qulayligini tushiradi.
Andozalar matnli maxsus sahifalar bo'lib, boshqa sahifalar ichidagi matnlarda ko'p marotaba bir xil tarzda qo'llanilish uchun mo'ljallangandir. Masalan, o'zbek tilidagi so'z maqolalarida Andoza:misol ishlatiladi. Ushbu andoza yordamida so'zning keltirilgan izohiga misol keltiriladi. O'zining sintaksisi bo'yicha andoza matni oddiy maqola matnidan kam ajralib turadi, yagona farqi uning matnida ishlatiladigan uchlangan sistemali qavs {{{…}}} bo'lib, uning ichida andozaga o'tkazilib berilayotgan parametrlar (qo'llanilayotgan matn bo'lagiga alohidadir), hamda maxsus HTML-teglari joylashtiriladi:
- <noinclude>... </noinclude> — teglari andoza jismida saqlanayotgan, biroq matn joylashtirilayotgan maqola matniga kiritilmayotgan matn bo'lagini qamrab oladi.
- <includeonly>... </includeonly> — teglari andoza jismida ko'rsatilmayotgan, biroq maqola matniga joylashtirilayotgan matn bo'lagini qamrab oladi.
Andoza nomi majburiy tarzda Andoza: prefiksiga ega bo'lishi lozim. Andoza maqola matnidan chaqirilganda ushbu prefiks yozilmaydi.
Vikipediyada ro'yxatdan o'tgan xar bir foydalanuvchi o'zining shaxsiy sahifasiga ega bo'lib, unda foydalanuvchi o'zi haqida shaxsiy ma'lumotni joylashi mumkin. Foydalanuvchi sahifasining nomi Foydalanuvchi: prefiksi va foydalanuvchi tomonidan tanlangan nom ("nik", taxallus)dan tashkil topadi.
Bu yerga Vikilugʻat faoliyatini tartiblash bilan bog'liq materiallar, ushbu loyihaning tarkibi va uni to'dirish bo'yicha ma'lumotlar tushadi.
Ilovalar deb tillar, ulardagi so'zlar va so'z tuzilishiga taaluqli ma'lumotlar ataladi. Ushbu turkumga (nomfazo "Ilova") so'z maqolalari bo'lmagan tillar va tilshunoslikka taaluqli ma'lumotlar kiritiladi, masalan, mavzulashtirilgan jadvallar, tarjimonning yolg'on do'stlari ro'yxati, ayrim tillarning qo'llanilish darajasi ro'yxatlari va x.k. Ushbu sahifalar ma'lum tillardagi umumiy manzarani, hamda ular o'rtasidagi aloqadorlikni tushunish uchun yaratiladi.
Maxsus sahifalar qatorida loyihaning barcha sahifalarining to'liq ro'yxati bor. Bu ro'yxat avtomatik tarzda shakllanadi va xususiy tarzda o'zgartirish imkoniyatidan holi. Shu bilan bir qatorda "Indeks" nomfazosi nazarda tutilgan bo'lib, unda xususiy tarzda Vikilugʻatning so'zligini, - ya'ni maqolalarning tillar bo'yicha guruhlangan alifbo tartibidagi ko'rsatkichini (shu jumladan hali mavjud bo'lmagan maqolalarni ham), - shakllantirish (yaratish) mumkin.
Ma'lumot
[tahrirlash]Ushbu fazoda Vikilugʻat ishlayotgan dasturiy ta'minotning (MediaWiki) texnik imkoniyatlarini tavsiflovchi ma'lumotlar (shu jumladan ushbu sahifa) joylashgan.
Ushbu ko'plik avtomatik tarzda shakllantirilayotgan va oddiy foydalanuvchilar tomonidan tahrirlash mumkin bo'lmagan sahifalarni o'z ichiga oladi.
Ushbu yordamchi nomfazo (o'zbekcha Vikilugʻatga) maxalliy bo'lgan dasturiy ta'minot tuzatmalarini (masalan, blokirovka qilishda, tahrirlashda va sh.k.da qo'llaniladigan maxsus ibora) saqlash uchun mo'ljallangan. Bularni faqatgina maxsus huquqlarga ega bo'gan foydalanuvchilargina o'zgartirish imkoniyatiga ega.
Munozara sahifalari
[tahrirlash]Loyihaning ko'pchilik sahifafalari ularga taaluqli munozara sahifalariga egadir (masalan, investor maqolasiga Munozara:investor sahifasi taaluqlidir). Bunaqangi har bir sahifa o'ziga xos forumdir. Ushbu sahifalarning nomi "Munozara:" prefiksiga ega, masalan "Munozara:investor". Odatda bular ma'lum sahifani munozara qilish uchun mo'ljallangan, bir necha sahifalarni munozara qilish uchun esa odatda forumlar va Vikilugʻat fazosi sahifasi ishlatiladi.