ivimoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

i-vi-moq

Etimologiyasi

IVI- I ’hoʻl boʻl-\ ’nam tortib yumsha-’. Yomgʻirda koʻylagim rosa i v i d i. Bu feʼl qadimgi turkiy tildagi ’namlik’ maʼnosini anglatgan ïgʻ otidan -ï qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 646); oʻzbek tilida ï unlilarining qattiqlik belgisi yoʻqolgan va bu unlilar oraligʻidagi gʻ undoshi v undoshiga almashgan: -ïgʻ + ï = ïgʻï- > igʻi- > ivi-.

IVI- II ’suyuq holatdan quyuq holatga oʻt-’. Sut sovinqirab holgan ekan, hatiq yaxshi i v i m a b d i. □ Eski sut ekan, pishirsam, i v i b h o l d i. Bu feʼl qadimgi turkiy tildagi ’quyuq holatdagi narsa’ maʼnosini anglatgan ugʻ otining ub shaklidan -ï qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 575); oʻzbek tilida bu soʻz tarkibidagi unlilar oraligʻida kelgan b undoshi v undoshiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: (ugʻ > ub) + ï = ubï- > uvï- > uvi-. Asli bu soʻzni uvi- shaklida yozish toʻgʻri; nimagadir hozirgi oʻzbek adabiy tilida ivi- shaklida yozish tavsiya qilingan, natijada bu feʼl ivi- I feʼli bilan shaklan teng kelib qolgan. Oʻzbek tilida bu feʼl v undoshini y undoshiga almashtirib, uyi- shaklida ham ishlatiladi: uvi- > uyi- (OʻGIL, II, 269).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

I Suv yoki boshqa suyukdikni emib, shimib hoʻl boʻlmoq, nam tortib yum-shamoq; boʻkmoq. ◆ Suvda ivigan non. Kiyimla-rim yomgʻirda ivib ketdi. m ◆ Sulton tovoq-dagi qaymoqni shimib, ivib qolgan non bur-dalarini lunjiga toʻldirib chaynay boshla-di. \. Gʻulom, „Mashʼal“ . ◆ Safarov, papiros naychasining ivigan joyini tishi bilan uzib, puflab tashladi-da, oʻychan javob berdi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

i-vi-moq

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

II 1 Quyulib qolmoq, quyuq tortmoq, quyuqlashmoq (qon haqida). ◆ Qayerda-dir tomsa tomchi qon, Sening yuragingda iviy-di. U. Qoʻchqorov, „Hayajonga koʻmilgan dunyo“ .

2 Qatiqqa aylanmoq (sut haqida); uyi-moq. ◆ Och uyda qatiq ivimas. Maqol .

3 Buzilib, aynib qolmoq, chirib tush-moq. ◆ Sut ivib qolibdi.

ivindi Oʻz-oʻzidan ivib qolgan narsa (asosan sut haqida).

Antonimlari

ИВИМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

ivimoq
1 намокать, промокать, пропитаться жидкостью; размокать; разбухать (от воды); ◆ yomgʻirda ~ промокать под дождём; namgarchilikdan ivib qolgan devor размокшая от сырости стена;
2 закваситься, закиснуть (о молоке); свернуться (о крови); och uyda qatiq ivimas посл. в голодном доме молоко не заквасится (в бедном доме молоку не дадут превратиться в простоквашу, его съедят).