oʻkirmoq
Oʻzbekcha (uz)[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]
oʻ-kir-moq
Aytilishi[tahrirlash]
Etimologiyasi[tahrirlash]
_ OʻKIR— baland ovoz chiqar>-’. Singlim toʻsitdan oʻ k i r i b yigʻlab yubordi. Bu feʼl qadimgi turkiy tildagi 'baland ovoz’ maʼnosini anglatgan ok otidan —(u)r qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 418), oʻzbek tilida ikkinchi boʻtindagi u unlisi i unlisiga al— mashgan: ok + ur- = okur- > okir-. Bu feʼl dastlab hay-vonlarga nisbatan ishlatilgan, keyinchalik maʼno kengayishi voqe boʻlib, insonga nisbatan ham ishlatila boshlagan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]
Maʼnosi[tahrirlash]
1 Kuchli ovoz chiqarmoq (yigʻi ovozi haqida); hoʻngramoq. ◆ Kutilma-ganda Rixsi xolaning koʻngli yumshadi-yu, oʻkirib yigʻlab yubordi. P. Qodirov, Qora koʻzlar.
2 Baqirmoq, boʻkirmoq (inson va baʼzi yirik hayvonlar tovushi haqida). ◆ Hokim xalqqa ming alpozda oʻkirib, hammani haqo-rat qilib.. uyiga qaytdi. M. Ismoiliy, Fargʻona t. o. ◆ Ogʻir yukli tuyalar boʻyinlarini osmonga koʻtarib oʻkirardi. Sh. Toshmatov, Erk qushi. ◆ Jadal kelayotgan katta ayiq juda xunuk oʻkirardi. Gazetadan.
3 koʻchma Qatgiq ovoz chiqarmoq (jonsiz narsalar haqida). ◆ Tashqarida shamol hamon oʻkirar. M. Jabborov, Sevinch yoshlari. Oʻki-rib toʻxtadi soʻnggi zambarak, Jahannam xudosi qah-qahdan tindi. Gʻ. Gʻulom.
Sinonimlari[tahrirlash]
Antonimlari[tahrirlash]
ЎКИРМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.