oʻch

Oʻzbekcha (uz)

oʻch I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oʻch

Etimologiyasi

OʻCH I ’adovat’, ’qasos’. Shundan keyin u oʻch olish payida boʻldi. Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu soʻz tarkibidagi unli yumshoq va choʻziq talaffuz qilingan (ЭСТЯ, I, 558); oʻsha davr-lar—da-yoq bu unlining choʻziqlik belgisi yoʻqolgan (PAP 405-Devon, I, 79; DS, 376), oʻzbek tilida esa yumshoqlik bel-gisi ham yo'qolgan: ö:ch > öch > och.

OʻCH II nihoyatda berilgan’,’hirs qoʻygan’. Oʻgʻlim shirinlikka ju d a oʻ ch. Bu sifat qadimgi turkiy tildagi o:ch otining yuqorida taʼriflangan belgi maʼnosi asosida (ЭСТЯ, I, 559: öch 6) mustaqil soʻzga ajralib chiqqan, bunda u kesim vazifasida kelgan (otdan kesimlik soʻzi oʻsib chiqqan). Oʻzbek tilida bu soʻz tarkibidagi unlining yumshoqlik va choʻziqlik belgisi iuqolgan: ö:ch > och.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Haqorat, alam oʻtkazganlik, umu-man, yomonlik uchun qilinadigan javob tarzidagi ish, harakat, yomonlik; qasd. ◆ Yoʻq, Nusratilla uni yomon koʻradi, bu odamlar-ning hammasida alami, oʻchi bor. A.Muxtor, „Opa-singillar“ . ◆ Elmurod yuzini koʻtardi va yaltiroq peshona, goʻyo bir oʻchi borday gʻazab-li kulgi ifodasi bilan xoʻmraygan koʻzlarni koʻrdi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Yovni barbod etmay qoʻymayman! Yurak yonar oʻch alamida.. R. Bobojon .

Oʻch olmoq

1) ziyon yetkazgani, tahqirla-gani va sh.k. uchun javob tarzidagi ishni qilmoq. ◆ Onajon, yigʻlamang, men oʻgʻlimni oʻldirganlardan oʻch olaman! Mirmuhsin, „Meʼmor“
2) umuman, alamini yoʻqotish, tar-qatish uchun biror ish qilmoq. ◆ Sen boʻlsang, bugun aroqdan oʻchingni olmoqchi boʻlganga oʻxshaysan. A.Muxtor, „Opa-singillar“

oʻch II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oʻch

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Nihoyatda berilgan, hirs qoʻygan. ◆ Shirinlikka oʻch bola. Pulga oʻch. m ◆ Latofat yoiiigidan qoʻshiqqa oʻch edi. S. Karomatov, „Hijron“ . ◆ Ayniqsa, xoʻjayinning katta oʻgʻli Hakimboyvachcha paxtaga juda oʻch odam. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Xumorxon shunaqa narsalarga oʻch, oʻshanga oshiramiz. A. Qahhor, „Ogʻriq tishlar“ .

Antonimlari

ЎЧ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

oʻch I
месть; возмездие; ◆ oʻch olmoq мстить, отомстить; ◆ men undan oʻchimni olaman я ему отомщу; ◆ nimadan oʻchini olishini bilmay yuribdi он не знает на чём злобу сорвать; ◆ oʻch oluvchi мститель; ◆ menda oʻching bormi? ты на меня зуб имеешь, что ли?

oʻch II
любящий (что-л.), жадный (до чего-л.), жаждущий (чего-л.); алчйый, падкий, охочий (до чего-л.); ◆ shirinlikka oʻch любитель сладкого, сладкоежка; ◆ bilimga oʻch odam жадный до знаний человек; любознательный человек; ◆ pulga oʻch odam алчный (падкий) до денег человек; ◆ Bilasan, xotin ahli molga oʻch boʻladi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Ты ведь знаешь, что женщины очень любят вещи.