qamal

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qa-mal

Etimologiyasi

QAMAL 'tashqi olam bilan aloqani uzish dara— jasidagi qurshov'. Yetmish kunlik bir q a m a l , yetmish kunlik chetdan .. munosabatni uzib turish, albatta, Toshkentni boʻldirib hoʻygan edi (Abdulla Qodiriy). Bu ot qadimgi turkiy tilda ham 'qurshovga ol—', ' tutqun qil—' maʼnosini anglatgan qama— fyuʼli— dan (ПДП, 410) eski oʻzbek tilida -l qoʻshimchasi bilan yasalgan (ССТТН, II, 64; КРС, 335: kamal I 2. 'osada, okrujeniye, blokada'); keyinchalik a unlilari ä unli lariga almashgan: qama— + l = qamal > qämäl.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. Shahar, qalʼa, armiya va shu kabilarni taslim boʻlishga majbur etish maqsadida dushman qoʻshinlarini qurshab olish va shunday holatda saqlash; qurshov, muhosara. ◆ Qamal holati. Shaharni qamal qilmoq. Dushmanni qamalga olmoq. Qamalda qolmoq. Qamaldan chiqmoq. ◆ Yetmish kunlik bir qamal, yetmish kunlik chetdan va eng ozi qishloqlardan munosabatni uzib turish, albatta, Toshkentni boʻldirib qoʻygan edi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar.“ ◆ Axsi qalʼasining qamalda qolishi mirzoga endi muqarrardek tuyuldi. U eshik ogʻaga olti oylik zaxira tayyorlashni buyurdi. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar.“

2. koʻchma Biror davlatni siyosiy yoki iqtisodiy jihatdan yakkalab qoʻyish maqsadidagi xatti-harakatlar majmui. ◆ Iqtisodiy qamal.

3. koʻchma Oʻrab olingan, chiqolmaydigan koʻrinishli holat haqida. ◆ Oy bulutlar qamalidan chiqish uchun yugurardi. "Yoshlik". .

Qamal qilmoq Qamal holatiga olmoq, shunday holatda saqlamoq. ◆ Shahar qamal qilingani bu vahimani yana ham kuchaytirib yubordi. Mirmuhsin, „Meʼmor.“ ◆ Bobur oʻtgan dafʼa Samarqandni yetti oy qamal qilganda, shahar xalqi ochlikdan nechogʻli azob tortganini Navoiy ham eshitgan boʻlsa kerak. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar.“

Antonimlari

ҚАМАЛ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

qamal
осада, блокада, окружение; // осадный; ◆ qamal holati осадное положение; ◆ shaharni qamal qilmoq осадить, блокировать город; ◆ dushmanni qamalga olmoq окружать врага, брать врага в окружение.