qaygʻu

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qay-gʻu

Etimologiyasi

QAYGʻU ' gʻam-gʻussa', 'dard-alam'. Koʻpdan endi dillarda yoʻhdir q a y gʻ u, nolalar (Zafar Diyor). Qadimgi turkiy tilda ham igunday maʼnoni anglatgan bu ot qażgʻu (ДС, 404; Devon, I, 401), qadgʻu (ПДП, 409; DS, 402), qaygʻu (ПДП, 410; DS, 407) tarzida talaffuz qilingan; oʻzbek tiliga qaygʻu shakli yetib kelib, a un — lisi yo unlisiga almashgan: qaygʻu > qyoygʻu. Soʻzlashuv nutqida bu soʻz oxiridagi u unlisi i unlisiga almash — tiriladi: qyoygʻu > qyoygʻi (Bu soʻz oxiridagi u unlisi — ning i unlisiga almashuvi turkiy tillarda adabiy meʼyor deb qabul qilingan: КРС, 318; ТРС, 326). Qaygʻu soʻzini cholgʻu, urgʻu, tuygʻu soʻzlari bilan qiyoslashdan koʻrinib T5fibdiki, bu ot —gʻu qoʻshimchasi bilan 'gʻam-alam chek-' maʼnosini anglatuvchi qaż- feʼlidan yasalgan: qaż— + gʻu = qażgʻu > qaygʻu. Qadimgi turkiy tilda bunday feʼlning mavjudligi Mahmud Koshgʻariy taʼkidl^agan qażrïndï soʻzidan koʻrinib turibdi [De-von, II, 310. Bu soʻz asli qażïrïn- shakliga ega boʻlgan, -(ï)r qismi kuchaytirish maʼnosini, -(ï)n qismi 'oʻz-lik' maʼnosini ifodalagan].
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. Boshga tushgan ruhiy azob; gʻam, musibat. ◆ Ogʻir qaygʻu. Chuqur qaygʻu. Qaygʻu tortmoq. ◆ Joʻraxonning nobud boʻlishi yurt qaygʻusiga aylandi. Nazarmat, „Joʻrlar baland sayraydi.“ ◆ Toʻgʻri, Shohista baʼzi vaqtlarda nimalarnidir oʻylab, bir oz maʼyuslanar.. ammo bunchalik qaygʻuga botmasdi. M. Aliyev, „Qalb soʻzlari yozilgan maktub.“ ◆ Hasratli hujramda qaygʻudan boʻlak Hamma ketib boʻldi birma-bir.. E. Shukur, „Hamal ayvoni.“

2. Koʻzlangan maqsad yoʻlidagi bezovtalik xatti-harakati, oʻy-fikr; tashvish, gʻam. ◆ Echkiga — jon qaygʻusi, qassobga — moy qaygʻusi. Maqol. ◆ Yigitlar oʻz istiqbollari qaygʻusida yangi bino, yangi roʻzgʻor tuzaydilar. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon.“

Antonimlari

ҚАЙҒУ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

qaygʻu
1 горе, огорчение, печаль, скорбь; кручина; ◆ Bola oʻz qaygʻusini butun bir dunyoning qaygʻusidek bilar edi (П. Турсун, «Ўќитувчи») Ребёнок думал, что его горе - это горе всего мира; ◆ chuqur qaygʻu bilan с глубоким прискорбием; ◆ qaygʻu solmoq печалить, опечаливать; ◆ qaygʻu tortmoq (или chekmoq, yemoq) печалиться, кручиниться, горевать; ◆ qaygʻu-hasrat огорчение; ◆ qassob moy qaygʻusida, echki jon qaygʻusida см. echki;
2 забота; ◆ birovning qaygʻusini yemoq заботиться о ком-либо.