qingʻir

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qin-gʻir

Etimologiyasi

QINGʻIR 'qiyshiq'; 'qalb'. Q i n gʻ i r ishning qirq yildan keyin ham qiyigʻi chiqadi (Maqol). Qin-gʻay— feʼli bilan qiyoslashdan maʼlum boʻladiki, qingʻir soʻzi qadimgi turkiy tilda 'qiyshay-' maʼnosini ang-latgan qïŋ- feʼlidan -(ï)r sifatdosh qoʻshimchasi bi-lan hosil qilingan, maʼno taraqqiyoti natijasida si — fatga koʻchgan; bu soʻz asli qïŋïr tarzida (Devon, III, 374; DS, 445) talaffuz qilingan, keyinchalik ŋ undoshi ngʻ undoshlariga almashgan, ï unlilarining qattiqlik bel— gisi yoʻqolgan: qïŋ— + ïr = qïŋïr > qingʻir.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Toʻgʻri chizix boʻylab yoʻnal-magan; egri, xiyshix. ◆ Qingʻir yogʻoch. Qingʻir devor. Xatni qingʻir yozmoq. n ◆ Fuqaro uyla-ri choʻzilgan qingʻir koʻchaning boshida arava sigʻadigan katta, boʻyoqli darvozaga kirish-di. Oybek, „Navoiy“ .

2 koʻchma Qalloblikka, xiyonatga asos-langan; kalb. ◆ Qingʻir maqsad. Qingʻir qadam. Qingʻir harakat. Qingʻir yurak odam. Qin-gʻir ishning qirq yildan keiin ham qiyigʻi chiqadi. Makol . ◆ Dili qingʻirning tili qin-gʻir. Makol . m ◆ Bolaga nisbatan.. befarq qarash xunuk oqibapgarga olib keldi: Malik qingʻir yoʻlga kirib ketdi.. Gazetadan .

Qingʻir qaramoq Yomon koʻz bilan xaramox; notoʻgʻri munosabatda boʻlmok, yon-dashmoxQingʻir qoʻl yoki qoʻli qingʻir ain. qoʻli egri q. egri. ◆ Olmoq boʻlib magazindan shokolad picha Qoʻli qingʻir sotuvchiga duch keldik kecha. T. Rajabiy, „Narxi papkada“ . Qingʻiriga olmoq ayn. qingʻirlikka olmoq q. qingʻirlik. ◆ Musaning gapi tugamasdan Toʻl-bosh qingʻiriga oldi-ketdi. N. Fozilov, „Okim“ .

Antonimlari

ҚИНҒИР. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

qingʻir
1 кривой, искривленный; ◆ qingʻir chiziqlar кривые линии;
2 перен. нечистый, основанный на обмане, мошенничестве, мошеннический; ◆ qingʻir ish нечистое дело; ◆ qingʻir ishning qirq yildan keyin ham qiyigʻi chiqar см. ◆ qiyiq 2; * qingʻir yurak odam неискренний, криводушный человек; ◆ qingʻir yurmoq дурно вести себя.