qoʻrimoq
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]qoʻ-ri-moq
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]QOʻRI- 'qoʻriqla.-', 'taʼsiridan qutulish uchun qayda—'. Uzumni chugʻurchuhha yedirib .. oʻtiribdi-ya! Bor, uzumni h oʻ r i ! (Nazir Safarov). Qadimgi tur — kiy tilda qam shunday maʼnoni anglatgan bu soʻz 'iqota qil-' maʼnosini anglatgan qor- feʼliga 'takror' (ku-chaytirish) maʼnosini ifodalovchi — ï qoʻshimchasini qoʻ-shib qosil qilingan (Devon, III, 279); keyinchalik ï un — lisining ,qattiqlik belgisi yoʻqolgan: qor— + ï = qorï- > qori—•
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1 (b.k. va t.k. bilan) Hi-moya qilmok, sakdamok, koʻrikdamoq. Bogʻ-(ni) koʻrimoq. Yurt koʻrisang, oʻzarsan, koʻri-masang, toʻzarsan. Maqol. n Polizning korovu li ham hosilini oʻtgan-ketgandan qoʻ-riydi. N. Qobil, Unutilgan sohillar. Mol-larni koʻrib yotgan itlar yugurib kelib, Oyqizjonni tanib, oʻynashib sakray berdi. "Folklor".
2 (t.k. bilan) Oʻzini yoki biror kimsa-ni, narsani kush, pashsha va shu kabilardan himoya qilish uchun uni kuvmok, haydamoq. Soyaga bogʻlab qoʻyilgan opiar erinibgina pashsha-larini koʻriydilar. J. Sharipov, Saodat. [Roziya xola:] -Hozirok bir bolani chumchuk Koʻriydigan kilib qoʻy! — deb Zuhrani koyib berdi. N. Nazarov, Zamon. Mulla Said Ja-lolxon.. burniga koʻigan pashshani qoʻlidagi roʻmolcha bilan koʻrish malol keldi shekilli, ostki labini choʻzib, "puf" dedi. A. Kdhhor, Bashorat.
- Pashsha qoʻrimoq yoki pashsha qoʻrib oʻtir-
moq Hech narsa bilan shugʻullanmay, bekor qolda boʻlmoq. Aytganingizday, bir soat-dan beri pashsha koʻrib oʻtiribman. I. Ra-\im, Ixlos. Ana undan keyin shaharda bema-lol pashshalaringni koʻrib oʻtiraverasizlar. Shuhrat, Jannat kidirganlar.
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]ҚЎРИМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
Tarjimalari
[tahrirlash]Ruscha ru
qoʻrimoq
оберегать, охранять; стеречь; защищать; yurt qoʻrisaig, oʻsar, qoʻrimasang, uynig toʻzar посл. если будешь защищать свою страну, она будет процветать, если не будешь, то и твой дом разрушится; ◆ bogʻ qoʻrimoq отгонять птиц от виноградника; ◆ pashsha qoʻrimoq отмахиваться от мух, отгонять мух.