tarmashmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tar-mash-moq

Etimologiyasi

TARMASH- ' mahkam ushla-',¹ yopish-'. "Ana, opang keldi", — dedi Muhammadjon, etagiga t a r m a sh -g a n bolalarning bir-bir boshini silab (Nazir Safarov). Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi 'tirna—' maʼnosini anglatgan tarma- feʼlidan (Devon, II, 419) 'oʻzlik’ maʼnosini ifodalovchi -sh qoʻshimchasi bilan hosil qilingan; oʻzbek tilida a unlilari ä unlilariga almashgan: tarma— + sh = tarmash- > tärmäsh-. OʻTILda bu soʻz tirmash— feʼlining ikkilamchi shakli sifatida berilgan (II, 127). Darhaqiqat, Devonda bu soʻz tïrmash-dï shaklida ham keltirilgan (II, 241). Koʻrinadiki, bu soʻz asli 'tirnoq bilan yuz terisini til-’ maʼnosini anglatgan tïr- feʼlining kuchaytirish maʼnosini ifo-dalovchi ma qoʻshimchasi bilan hosil qilingan shakliga ’oʻzlik’ maʼnosini ifodalovchi -sh qoʻshimchasini qoʻshib hosil qilingan; qadimgi turkiy tildayoq birinchi boʻ-gʻindagi ï unlisi a unlisiga almashgan: (tïr- + ma = tïrma-) > tarma- + sh = tarmash-.

Asli 'tirna-' maʼnosini anglatgan bu feʼlda maʼno taraqqiyoti (maʼnoda kengayish) voqe boʻlib, oʻzbek tilida 'mahkam yopish—' maʼnosini anglata boshlagan: ' tirnab yopish—' —> ' mahkam yopish—'.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

ayn. tirmashmoq. Tarma-shib daraxtga chiqmoq. n ◆ -Ana, opang keldi, — dedi Muhammadjon, etagiga tarmashgan bolalarning bir-bir boshini silab. N. Safarov, „Sulton boʻzchining nevaralari“ . ◆ Yuqori-dan maymunday tarmashib, lip etib pastga tushganini hech kim payqamabdi ham. A. Muxtor, „Tugʻilish“ . ◆ ..vishkaning temiriga tarmashib, asta-sekin yuqoriga chiqa boshladim. P. Qodirov, „Erk“ .

Antonimlari

ТАРМАШМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

tarmashmoq
1 карабкаться; daraxtga tarmashib chiqmoq вскарабкаться на дерево;
2 цепляться, хвататься; льнуть; toshlarga tarmashib choʻqqiga chiqmoq цепляясь за камни, карабкаться на вершину (горы); etagiga tarmashib olmoq 1) цепко ухватиться за (чей-либо) подол; 2) перен. назойливо приставать (к кому-л., напр. с просьбами); Zulfi tol-tol boʻlib, betiga tarmashgan («Гўрўѓли») Её кудри завитками льнут к щекам.