termilmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ter-mil-moq

Etimologiyasi

TERMIL- 'umid bilan suqlanib qara-\ 'jov-dirab uzoq qarab tur-'. Chol oʻglining oʻychan koʻzlariga termilib Botiralidan gapira ketdi (Hamid Gʻulom). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl asli telmir— tarzida talafifuz qilingan (Devon, II, 208; DS, 550); oʻzbek tilida r, l un — doshlari oʻrin almashgan: telmir- > termil- (ЭСТЯ, III, 186). Bu soʻz asli ’oʻng va chap tomonga qara-’ maʼnosini anglatgan (Devon, II, 208), hozirgi maʼnosi keyin yuzaga kelgan. OʻTILdagi taʼkiddan maʼlum boʻladiki, soʻzlashuv nutqida bu soʻz telmir—, telmür— shakllarida ham ta — laffuz qilinadi. Asli adabiy til uchun qadimgi tel-mir— shaklini tanlash, termil— shaklini soʻzlashuv nutqiga xos deb taʼkidlash toʻgʻri.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Koʻz uzmasdan uzoq qarab qolmoq, tikilmoq; umid bilan, biror ichki hissiyot bilan boqmoq. ◆ Asrora uzoqlarga termilib turib, ajuaHUMOjiapHU oʻylardi. S. Ahmad, „Ufq“ . ◆ Komiljon xotiniga mehr bilan uzoq termilib turdi. S. Zunnunova, „Yangi direktor“ . ◆ Bir haftagacha kishilarning ogʻzi-ga termilib, sevimli ashulasini eshitgan-dek, soʻzlaridan zavqlanganini bir vaqt hi-koya qilib bergan edi. M. Ismoiliy, „Fargʻona t“ .o. ◆ Ular bir-birlariga termilib-termshib, maʼyus-maʼyus qarab qoʻyadilar. H. Gʻulom, „Mashʼal“ .

Antonimlari

ТЕРМИЛМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

termilmoq
уставиться: вперить взор; смотреть (с ожиданием, томлением, жадностью); Men ham toʻymay sening koʻzingga termilaman maftuni boʻlib (Жасур) И я жадно в твои глаза уставлюсь, заворожённый; Yoʻlchiga minnatdorchilik bilan termilib, orqaga qayrildi Shoqosim (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Посмотрев с благодарностью на Юльчи, Шакасым отвернулся.