uygʻanmoq

Oʻzbekcha (uz)

Etimologiyasi

UYGʻAN- 'fiziologik sokinlik holatidan chiq-’. Koʻpchilik hariyalar juda erta uygʻanadi. Bu soʻz asli uygʻa- feʼlidan ’oʻzlik’ maʼnosini ifodalovchi -n qoʻshimchasi bilan hosil qilingan (uygʻat- feʼliga qiyos-lash buni ochiq koʻrsatadi); uygʻa- feʼli esa qadimgi turkiy tildagi ’bedor’ maʼnosini anglatgan oyuq soʻ— zidan -a qoʻshimchasi bilan yasalgan; -a qoʻshimchasi qoʻshi-lishi bilan q undoshi gʻ undoshiga almashgan, keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan, a unlisi ä unlisiga, soʻz boshlanishidagi o unlisi u unlisiga almashgan (baʼzi shevalarda hozir ham bu oʻrinda o aytiladi): (oyuq + a = oyuqa-) + n = oyuqan- > oyugʻan- > uygʻän-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.