kishan
[tahrirlash]
Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]
ki-shan
Aytilishi[tahrirlash]
Etimologiyasi[tahrirlash]
KISHAN 'oyoq, qoʻllarni erkin harakat qila ol— maydigan qilib solinadigan boʻgʻov'. Boyagi erkak mah— buslarning hoʻllaridagi kishanlarni ochdi (Mirzakalon Ismoiliy). Bu ot qadimgi turkiy tildagi 'ikki aʼzoni (oyoqni) bir-biriga qisqa oraliq bilan bogʻla-' maʼnosini anglatgan kishä— feʼlidan (ПДП, 394; Devon, III, 283; DS, 310) —n qoʻshimchasi bilan yasalgan (ПДП, 394; DS, 310): kishä- + n = kishän.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]
Maʼnosi[tahrirlash]
1 Otning ikki oldingi oyogʻiga (erkin yurishga imkon bermaslik uchun) solinadigan boʻgʻov, zanjir.
2 Oyoq, qoʻl, boʻyinga solib, qulflab, band qilib qoʻyiladigan, temir halqalar-dan ishlangan maxsus moslama. ◆ Nabi Far-hodning qoʻl-oyogʻiga bogʻlangan oddiy kishanni ochdi va boʻgʻovli kishanlardan birini olib, uning buti va boʻyniga urdi. S. Ayniy, „Qul-lar“ . ◆ Soldat kalitni berdi. Boyagi erkak mah-buslarning qoʻllaridagi kishanlarni ochdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona t“ . o.
3 koʻchma Umuman, erkin harakatga yoʻl qoʻymaydigan narsa, toʻsiq, gʻov. ◆ Ammo So-hib qori bilan Bozorovlar unga kishan boʻlma-salar bas edi! I. Rahim, „Chin muhabbat“ . ◆ U vaqtda ot, sigir.. tushunmaslik oyogʻimga kishan boʻlgan ekan. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Zebu ziynat, oʻyin-kulgiga oʻrgan-gan xotin uchun bola oyoqning kishani boʻlib tuyulardi. S. Ahmad, „Qadrdon dalalar“ .
- Kishan(ga) solmoq (yoki urmoq) Kishan-li holatga solmoq, kishanband qilmoq; kishanlamoq. Zulmga qarshi soʻzlagani uchun, dehqonlarga yer talab qilgani uchun u ni ki-shanga solishdi. Oybek, Nur qidirib. ◆ Bir necha soldat kelib, mahbuslarni ushladi. Yaso-vul hammasining qoʻliga kishan urdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona t“ . o.
birlik | koʻplik | |
---|---|---|
Bosh kelishik | kishan | kishanlar |
Qaratqich kelishigi | kishanning | kishanlarning |
Joʻnalish kelishigi | kishanga | kishanlarga |
Tushum kelishigi | kishanni | kishanlarni |
O‘rin-payt kelishigi | kishanda | kishanlarda |
Chiqish kelishigi | kishandan | kishanlardan |
Vosita kelishigi | kishanla | kishanlarla |
Antonimlari[tahrirlash]
КИШАН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
Tarjimalari[tahrirlash]
Ot[tahrirlash]
kishan (koʻplik kishanlar)
Ruscha ru
kishan
1 путы;
2 кандалы, оковы, цепи; ◆ qullik ~lari оковы рабства; ◆ ~ solmoq (или urmoq) 1) путать, стреноживать (лошадей); 2) заковывать в кандалы, надевать оковы.
[tahrirlash]
Pak qiz
Ot[tahrirlash]
kishan