kokil

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ko-kil

Etimologiyasi

KOKIL Bu ot ПРСda [kakol] shaklida keltirilib, "cholka, xoxol" deb izoxlangan (302); ТжРСda kokul shaklvda keltirilib,'"chub, xoxol", "kosa, kosichki" deb izoxlangan (189); oʻzbek tiliga tojikcha ot tarkibidagi u tovushi i tovushiga admashtirib olingan. OʻTILda bosh maʼnosi 'soch urimi deiilgani oʻrinli boʻlmagan; asli 'nazr qilib yosh boladar boshvda ustirish uchun qoldiriladigan bir tutam soch' maʼnosini asosiy maʼno deiish toʻgʻri (I, 392). ^KOM,U ^ot ПРСda [kam] shaklvda (393: kam II ), ТжРСda kom II shaklida (190) keltirilgan; oʻzbek tiliga tojik tilidagi shakli olingan; haivonning ogʻzi' maʼnosini anglatadi (OʻTIL, I, 393).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

fr. coquille — chigʻanoq, poʻst, qobiq; kovak

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

maxe. Metall buyumlar quy-malarini tayyorlashda koʻp marta foydala-niladigan metall qolip.

Antonimlari

КОКИЛЬ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati. [f. — peshona gajak; bir

tutam soch; toj] 1 Soch oʻrimi. ◆ Mayda oʻrilgan qora, uzun kokillari beliga tushadi. shsh ◆ /Boy oʻz-oʻziga:/ Ana husn, ana malohat! Hisobsiz kokil, qoʻngʻir sochlariga nima deysan ? Taqi-mini oʻpadi-ya, taqimini! Hamza, „Boy ila xizmatchi“ . ◆ Munisaxon yengil kiyimida, uzun va yoʻgʻon-yoʻgʻon ikki kokilini boshiga oʻra-gan, uning ustidan tagdoʻzi doʻppi koʻrinib turar edi. A. Qahhor, „Sarob“ .

2 Eski vaqtda yosh yigit-bachchalarni oʻyinga solishda boshiga kiydiriladigan uzun yasama soch. ◆ Xuddi mana shu mehmonxona-da tong otguncha qartabozlik boʻlar, yosh-yosh yigitlarga kokil solib oʻynatishardi. S. Ahmad, „Hukm“ .

3 etn. Nazr qilib, yosh bolalar boshida qoʻyiladigan (maʼlum vaqtgacha qoldirila-digan) bir oʻrim soch. ◆ Uchinchi sinfga oʻtga-nidayam, Toshtemirning ikki qarich keladi-gan kokili bor edi. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ . ◆ Kuboida Hakimcha tabib nomi bilan tanshggan Ibn Yamin oʻgʻlining kokilini qirqtirish uchun..

arava kira qilib, Shohimardonga olib keldi axir. K. Yashin, Hamza.

4 Baʼzi narsalar uchiga (boshiga) osib, qadab qoʻyiladigan soch, popuk va sh. k. ga oʻxshash narsa. ◆ Navroʻzda qizaloqlar tolbarg-dan kokil, binafshadan isirgʻa, qoqilardan zulf qilib, chambar taqadilar. Gazetadan . ◆ U egniga zarbof toʻn kiygan.. boshiga kokil osilgan dubulgʻa qoʻndirib olgan edi. O. Yoqubov, „Koʻhna dunyo“ . ◆ Koʻk satin belbogʻiga boylangan oq suyak sopli pichoq va kokillari-ga munchoq taqilgan qindoni otning yoʻrgʻa-sida tebranib boradi. H. Shame, „Dushman“ .

5 koʻchma Baʼzi narsalarning shunga (ko-kilga) nisbatini (qiyosan ifodasini) bildiradi. ◆ Ular kokillari suv oʻpib turgan majnuntollar tagidagi ariqda yuz-qoʻl yuvi-sharkan, Qulahmatni askiyaga olishardi. "Guldasta" . ◆ Togʻlarning ortiga qoʻyib asta bosh, Kokilin ohista yigʻib oldi oy. Nur-bek, „Umid oʻgʻli“ . ◆ Zaʼfar qirda saman otning kokilini oy oʻpar. X. Davron, „Bolalikning ovozi“ . ◆ Endigina koʻtarilayotgan quyosh zarrin kokillarini yozib jilva qilmoqda. T. Rustamov, „Mangu jasorat“ .

6 maxe. Zargarlikda: quloq, soch, boʻyin va qoʻltiqqa taqiladigan bezaklar (isirgʻa, qoʻltiqtumor va sh. k.)ning osilib turgan qismlari; shokila.

Antonimlari

КОКИЛ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

kokil
1 коса, косичка; ◆ zar ~ украшение в виде косичек, переплетённых золотыми нитками и пришиваемое к тюбетейке;
2 этн. прядь волос в виде косички, оставляемая на выбритой голове ребёнка (в знак того, что он посвящен служению ишану).