tatimoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ta-ti-moq

Etimologiyasi

TATI— 'taʼm-maza kirit-', 'taʼsir qil-', 'ki-foya qil-'. Qatih moshxoʻrdaga yaxshi t a t i y d i. Bu feʼl qadimgi turkiy tilda ' taʼm—maza' maʼnosini anglatuvchi ta:t otidan (ЭСТЯ, III, 162) — ï qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, III, 164); qadimgi turkiy tildayoq a: unlisining choʻziqlik belgisi yoʻqolib, oʻzbek tilida ä unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: ta:t + ï = ta:tï— > tatï- > täti—.OʻTILda bu feʼlning birinchi maʼnosi tot— feʼlining birinchi maʼnosiga aynan deb taʼkidlangan; tati— I uchun keltirilgan misollarda asli tot— feʼli qatnashayotgani ochiq koʻrinib turibdi, lugʻat tuzuvchini bu misollarda tot— oʻrniga tat— yozilgani chalgʻitgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
ayn. totmoq. ◆ Ovqatning tu-zini tatimoq. Hayotning achchiq-chuchugini ta-timoq. yat Qambar egilib shivirladi: -Icha-sizmi? Ozgina quyib beray. Juda xushtaʼm musallas. -Sira tatib koʻrgan emasman. Kerak emas. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . [Raz-zoq\ U yerdan [maktabdan

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

.. ◆ qorni ochib, koʻz-lari kirtayib, kech qaytardi-da, oldiga qoʻ-yilgan taomdan tatir-tatimas, allaqayer-ga joʻnardi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ .

2 Taʼsir qilmoq; taʼsiri bilinmoq; yuqmoq. ◆ Qatiq moshxoʻrdaga yaxshi tatiydi. n ◆ Ovqat [Shavkatjonga] mazaliroq tatidi. N. Maqsudov, „Umidli bola“ . ◆ Bolam bechorani tinch qoʻyasanmi, yoʻqmi? Yegan-ichgani tati-may, kundan-kunga.. qotib ketyapti oʻzi. O. Husanov, „Qoʻshiqchining taqsiri“ .

Arzonning shoʻrvasi tatimas Arzon narsa yoki mehnatsiz topilgan daromad, mab-lagʻning barakasi boʻlmaydi, yolchitmaydi maʼnosidagi maqol. ◆ Singlim, hech qachon ish-ning osonini axtarmang. Arzonning shoʻrvasi tatimas, degan gap bor. Uygʻun, „Soʻnggi pu-shaymon“ .

3 Kifoya qilmoq, kifoya boʻlmoq, yetmoq. ◆ Butun umrga tatiydigan saboq. Urpogʻingda boʻlsa, urugʻingga tatiydi. Maqol . ■■ ◆ Oʻzi ellik gektar yer-u, daxmazasi besh yuz gektar-ga tatiydi. R. Fayziy, „Choʻlga bahor keldi“ . ◆ Oddiy [bir kilo] guruch besh kishilik osh boʻl-sa, devzira palov oʻn kishiga tatiydi. Gazetadan .

Antonimlari

ТАТИМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

tatimoq
1 придавать вкус; qatiq moshxoʻrdaga yaxshi tatiydi кислое молоко придаёт хороший вкус машхурде (см. moshxoʻrda);
2 перен. доставлять удовольствие; Xoʻjayinning oʻzlari kelmasalar, toʻy menga tatimaydi, sira tatimaydi (Ойбек, «О. в. шабадалар») Если не придёт сам хозяин, то пир мне никакого удовольствия не доставит;
3 равняться; соответствовать; хватать; uning bir oʻzi yuz kishiga tatiydi он один стоит целой сотни; bu tanbeh unga bir yilga tatiydi этот выговор запомнится ему на целый год; bahorning bir kuni bir yilga tatiydi посл. (букв. день весны равняется году) соотв. весенний день год кормит;
4 пробовать на вкус; отведывать; испробовать;
5 перен. испытывать; пережить; ◆ Ular moʻl hosilning nashʼasini tatiganlar va hozir ham tatimoq dalar («Ќизил Ўзбекистон») Они испытали радость, получив высокий урожай, и сейчас испытывают её; oʻtmishning azob-uqubatini tatigan chollar старики, испытавшие страдания прошлого; ◆ tuz tatimoq 1) закусить; 2) отведать, попробовать (см. также totmoq и totimoq); * arzonning shoʻrvasi tatimas см. arzon; bir parcha patir, olamga tatir загадка кусок лепёшки, а хватит его на весь мир (луна).