teshik

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

te-shik

Etimologiyasi

TESHIK 'teshish natijasida hosil boʻlgan joy¹. Yigitcha .. eshik va boʻgot teshiklaridan gurkirab tutun chihayotgan uyni koʻrsatdi (Parda Tursun). Shunday maʼnoni anglatgan bu ot qadimgi turkiy tilda ' biror narsa vositasida teshik hosil qil—' maʼnosini anglatgan tesh— feʼlidan — (oʻ)k qoʻ-shimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, III, 211; DS, 555); ke-yinroq ü unlisi i unlisiga almashgan (Devon, I, 368): tesh- + ük = teshük > teshik. Qadimgi turkiy tilda ' yebtoʻymas' maʼnosini anglatgan teshi soʻzidan kich — raytirish maʼnosini ifodalovchi —k qoʻshimchasi bilan hosiL qilingan teshik soʻzi ham mavjud boʻlgan (Devon, I, 368) va u ' ochkoʻz¹ maʼnosini anglatgan; balki ana shu soʻzdan farqlash maqsadida ' teshish natijasida hosil boʻlgan joy' maʼnosini anglatuvchi soʻz teshük shaklida ishlatilgandir. ' Ochkoʻz' maʼnosini anglatgan teshik soʻzi ishlatilmay qoʻygandan keyin teshoʻk soʻzini teshik shaklida ishlatishga yoʻl ochilgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Teshilgan joy, kovak, oʻyiq. ◆ Ignaning teshigi. Burunning teshigi. Devor-ning teshigi. Krpning teshigi. Quloqning teshigi. Teshik xalta. Teshik chelak. n ◆ Meh-monxonaning qator uch eshigi miltiq sigʻar-lik oʻlchakda bir necha joyidan teshildi. Miltiqlar u teshiklarga qoʻyilib, otila boshladi. S. Ayniy, „Qullar“ . Yigitcha koʻcha-ning narigi muyulishidagi eshik va boʻgʻot te-shiklaridan gurkurab tutun chiqayotgan uyni koʻrsatdi. P. Tursun, Oʻqituvchi. ◆ Yaxshiyam vaq-tida borib qolgani, yoʻqsa.. chodirning teshik joyi bor ekan, kechasi yomgʻir yoqqanda, toʻp-pa-toʻgʻri chaqaloqning ustiga tomaveribdi. S. Anorboyev, „Oqsoy“ .

Kirmagan teshigi qolmadi yoki kirmagan teshigi yoʻq Kirmagan, yoʻliqmagan joyi qolmadi; hamma joyga kirib, suqilib yura-di. Teshik munchoq yerda qolmas Uzoq vaqt turmush qilmay, uyda oʻtirib qolgan qiz-juvonlar haqida, shuningdek, har bir narsa vaqti kelganda kerak boʻlishi, ishlatili-shi mumkinligi haqida aytiladigan ibora. ◆ Bo xudo, teshik munchoq yerda qoptimi? So-chingning moʻyicha er. Kimlar olmaydi seni?! Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ . Teshik tomoq (yoki jigʻildon) Qar qanday ovqat talab kishi; xoʻranda. ◆ Qaramogʻimda oʻn ikkita yeyar ogʻiz, teshik tomoq bor. shsh Biz bunaqangi teshik jigʻildonlarning bahridan oʻtmasak boʻlmaydi. A. Muhiddin, „Nuqsonboy“ . Teshik quloq eshitadi Qulogʻi bor, albatta eshita-di, gap albatta yetib boradi. ◆ Uham.. iimay-di. Birda boʻlmasa birda eshitadi. Teshik qu-loq emasmi? Oydin, „Mardlik — mangulik“ .

Antonimlari

ТЕШИК. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

teshik
дыра, отверстие; // дырявый; devor teshigi пролом в стене; qopning teshigi дыра в мешке; ◆ teshik qop дырявый мешок; togʻ teshigi туннель в горах; burun teshigi ноздря; ◆ teshikni berkitmoq заделывать дыру (отверстие); ◆ teshik-teshik или ◆  ilma-teshik весь в дырах, дырявый, как решето; ◆ nishon ilma-teshik boʻlib ketibdi вся мишень продырявлена словно решето; ◆ teshik munchoq yerda qolmas погов. (букв. бусина с дырочкой на земле не останется) девушка непременно выйдет замуж; Birda boʻlmasa, birda eshitadi. Teshik quloq emasmi! (Ойдин, «Мардлик-мангулик») Не сегодня, так завтра он услышит (об этом). Ведь уши не заткнуты; ◆ 

• teshik kulcha (букв. лепёшечка с дыркой) бублик, баранка; сушка; ◆ teshik tomoq (букв. глотка с отверстием) едок, рот.