aksirmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ak-sir-moq

Etimologiyasi

AKSIR- ’dimogʻ qichishi bilan ogʻizdan keskin tovushli havo chiqar-’. Ertalabdan a k s i r i b, koʻzlarim yoshlanib turibman. Bu soʻz asli qadimgi turkiy tildagi tovushga taqlid aq soʻzidan (ЭСТЯ, I, 194) -sï qoʻshimchasi bilan yasalgan feʼlga ’oʻzlik’ maʼnosini ifodalovchi -r qoʻshimchasini qoʻshib hosil qilingan: keyinchalik bu soʻz tarkibidagi q undoshi k undoshiga, soʻz boshlanishidagi a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: (aq + sï = aqsï-) + r = aqsïr- > äksir-. Qadimgi turkiy tilda bu feʼl asur- shaklida mavjud boʻlgan (Devon, I, 187; DS, 61). Bu feʼl dastlab aksïr- shakliga ega boʻlib, asur-shakli keyinroq, k(q) tovushining talaffuz qilinmas— ligi, ï unlisining u unlisiga almashuvi natijasida yuzaga kelgan (ЭСТЯ, I, 195).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Aksa urmoq, chuchkirmoq. ◆ Mavlono Shahobiddin aksirib, rutubatdan shikoyatlandi. Oybek, „Navoiy“ .

Feʼl

aksirmoq

Tillarda

Feʼl

• Ozarbayjoncha: asqırmaq
• Turkcha: aksırmak

Ruscha _ru

aksirmoq
чихать.