angraymoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ang-ray-moq

Feʼl

angraymoq

Etimologiyasi

AŊRAY- 'tupgunib yetmay ogʻzi ochilib qarab tur-’. Nega angrayasan, bergan soʻrogʻimga tushunma— dingmi? Bu feʼl asli qadimgi turkiy tildagi ’ogʻizning ochilish holati’ maʼnosini bildirgan aŋ soʻzining —(ï)r qoʻshimchasi bilan kengaygan shaklidan -(a)y qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 156); keyinchalik ikkinchi boʻ-gʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan; oʻzbek ti — lida a unlilari ä unlilariga almashgan: (aŋ+ ïr = aŋïr) + ay = anïray- > aŋray- > äŋräy-. Bu feʼl dastlab 'ogʻizni ochib qarab tur—’ maʼnosini anglatgan, ’tushunib yetmaslik’, ’hayrat’ maʼno qirralari keyin paydo boʻlgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. Es-hushini yoʻqotganday, parishonxotirlik bilan loqayd qarab turmoq. ◆ Nega angrayibturibsan? n Pul yoʻq. Ammo pul yoʻq deb angrayibturilsa, hovli qoʻldan ketadi. A. Qahhor, „Sarob“ .
2. Hayratda qolmoq, hayratdan ogʻzi ochilmoq. ◆ Baliqning kattaligini koʻrib, polvon angrayibqoldi. J. Sharipov, „Xorazm“ . ◆ Vafo attor hang-mang boʻlib, yigitga angraydi. N. Aminov, „Qahqaha“ .

Antonimlari

OʻTIL