chogʻ

Oʻzbekcha (uz)

chogʻ I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

chogʻ

Etimologiyasi

CHOGʻ I 'vaqt', 'payt¹, 'kez\ Gush ch o g i d a ikki yev bir-birlariga harshi kelishdilar (Abdulla Qodirii). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni

^bU-°^{T aSLI ChaQ tarzIAa tala}FFuz qilingan ^keiishshlik Ch UNDoshi gʻ undoshiga almashgan (КРС, 835. chagʻ; ССТТН, I, 458: chaq, chagʻ); oʻzbek tilida a Unlisi â unlisiga almashgan: chaq > chagʻ > châgʻ I.

CHOGʻ II 'moʻljal', 'oʻlcham'. Hosil menyng ch o -

gimdan biroz koʻp boʻldi. Bu soʻz asli 'vaqt' maʼ-

nosini anglatuvchi châgʻ I otidan (OʻTIL, II, 380) maʼno ta-

raqqiyoti natijasida oʻsib chiqqan: 'payt oʻlchami' -+

¹ narsa oʻlchami'.

_ CHOGʻ III 'oʻlchami biroz kichik'. [Biz]jussasi ch o gʻ u l s a ham, chayirini, yuragida ishq oʻti koʻprogʻini tanlab oldik (Ioʻldosh Shamsharov). Bu sifat maʼno taraqqiyeti natijasida châgʻ II otidan (OʻTIL, II, 380) oʻsib chiqqan: ' oʻlcham' —> ' oʻlchami kichik'

CHOGʻ IV ' xursand', '_SHOd\ Qarga "qagʻ" ztadi, oʻz vaqtini ch o gʻ e t a d i (Maqol). OʻTILda chogʻ II si-fatida keltirilgan bu soʻz (II, 380) eski oʻzbek tilida chagʻ tarzida talaffuz qilingan; keyinchalik a unlisi â unlisiga almashgan: chagʻ > châgʻ IV.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Vaqt, davr; payt, kez, kun, on. Tong chogʻi. Terim chogʻi. Uly chogʻ. Ayni chogʻda. Yosh chogʻim — oltin chogʻim. Maqol. n Yi-gitlik yillarim yodimga kelur, Zarafshon boʻylarin oʻylagan chogʻim. Gʻ. Gʻulom. ..qarigan chogʻimda bir zamonlar beomon boy berilgan vaqtimning ham hissasini chiqarsam, yuzim yorugʻboʻlsa, deboʻylayman. M. M. Doʻst, Lolazor.

chogʻ II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

chogʻ

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Xursand, shod, yaxshi. Qargʻa "qagʻ" etadi, oʻz vaqtini chogʻ etadi. Maqol.

Dimogʻi (yoki kayfi, koʻngli) chogʻ Kay-fiyati juda yaxshi. Goʻroʻgʻli sultonning di-mogʻini chandon chogʻ qilib yota berdi. "Mali-kai ayyor". Qizlar, kayfi chogʻ, gʻugʻulashib, koridorga chiqishdi. Mirmuhsin, Ildizlar vayaproqlar. Qassobning oʻng qavatida Samad chol, koʻngli chogʻ, kelguvchilardan hol-ahvol soʻrab qoʻyadi. "Yoshlik".

chogʻ III

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

chogʻ

Etimologiyasi

Oʻlchovi, oʻlchami moʻljaldan ki-chik, kichkina. Qaddi chogʻ. m Uning [bola-ning

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

jussasi chogʻ boʻlsa ham, chayir edi. Gazetadan. Koʻp oʻtmay, oʻrtadagi chogʻroq stolga dasturxon yozildi. "Sharq yulduzi". -Marhamat, doʻstlar, — deb dastyor yigit chogʻroq bir barkashda stolga toʻrt six ka-bob qoʻydi. N. Qilichev, Chigʻiriq.

2 Top. Sahni chogʻ hovli. n [Yigitning] Etigi ham, qoʻlqopi ham oʻziga chogʻ emas, katta. A. Muxtor, Tugʻilish.

chogʻ IV

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

chogʻ

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

chogʻ boʻlib turmoq Tayyor, shay boʻlib turmoq.

chogʻ V

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

chogʻ

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Kuch-quvvat, qurb; imkoniyat; istak. Chogʻim KejiMadu. shsh Togʻay devorga be-hol suyanarkan, ularni quvib yetishga chogʻi kelmasligini sezdi. "Yoshlik". Endi qoʻyib bersang, odamni pisand qilmaydigan chogʻi bor. N. Norqobilov, Toʻqnashuv.

Antonimlari

ЧОҒ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Ot

chogʻ (koʻplik chogʻlar)

• Turkcha: zaman

OʻTIL

Ruscha _ru

chogʻ I
время; момент; ◆ shu chogʻda в это время, в этот момент; ◆ qiyom chogʻida в полдень; ◆ bolalik chogʻdan boshlab с детских лет; ◆ oʻqib yurgan chogʻdan бери со школьной скамьи; ◆ birga kechirilgan chogʻlar время, которое мы провели вместе; ◆ yoshlik chogʻimda во время моей молодости; ◆ chogʻi kelganda когда наступит время, когда представится удобный случай; shu choqqacha до сих пор, до сего времени.

chogʻ II
малый, маленький, малого размера; ◆ bu etik oyogʻimga chogʻroq keldi эти сапоги мне маловаты; oʻzi choqqina сам он небольшой, миниатюрный; ◆ chogʻ-chogʻ xonachalar маленькие комнатушки.

chogʻ III
весёлый, довольный, удовлетворённый; uning vaqti (или kayfi, dimogʻi) ◆ chogʻ он вёсел; он доволен; у него хорошее настроение; ◆ salomatmisiz, kayfingiz chogʻmi? как ваше здоровье и настроение?; как ваше самочувствие?; ◆ vaqtini chogʻ qilmoq 1) веселить, развлекать; делать довольным (кого-л.); 2) веселиться, развлекаться; быть довольным; ◆ nima bilan vaqting chogʻ boʻlsa, shuni qil делай то, что тебя устраивает; поступай так, как душе угодно; qargʻa qagʻ etadi, oʻz vaqtini chogʻ etadi посл. ворона каркает - себя тешит.

chogʻ IV:
◆ chogʻ boʻlib turmoq быть наготове, быть настраже.

chogʻ V
сила, умение (справиться с чем-л.); ◆ chogʻi kelmadi у него силы не хватило, он не сумел справиться.