chumchuq
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]chum-chuq
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]CHUMCHUQ ' xonadonlarga yaqin joyda yashab, hasha-rot va don bilan oziqlanadigan kichkina qush'. Ch u m -ch u q semirsa, botmon kelmas (Maqol). Shunday maʼg-noni anglatuvchi soʻz L.Z.Budagov lugʻatida chïbchïq, chubchuq, chupchuq (ССТТН, I, 467), chimchik (shu kitob, 508) shakllarida keltirilgan; qirgʻiz tilida chïmchïk tarzida (КРС, 887), qozoq tilida esa shïmshïq tarzida (РКС, 93) talaffuz qilinadi. Yuqoridagi lugʻatlarda keltirilgan soʻzlarni qiyoslash koʻrsatadiki, bu soʻz tarkibida asli ï | i unlisi qatnashgan, demak, keyinchalik bu unli u un — lisiga almashgan. Birinchi boʻgʻin oxirida b, m, p un — doshlarining kelishi bu yerda undoshlar almashuvi sodir boʻlganini koʻrsatadi. Turkiy tillarda b undoshining m undoshiga, shuningdek p undoshiga almashuvi mavjudli — gini hisobga olib bu soʻz tarkibidagi undosh asli b boʻlgan deb hukm chiqarish mumkin. Shunda bu soʻz dastlab chïbchïq tarzida talaffuz qilingan boʻladi. Chïbchïq soʻzi asli ' kichkina jonivor1 maʼnosini anglatuvchi chïbï soʻzidan (КРС, 880) kichraytirish maʼnosini ifodalovchi —chïq qoʻshimchasi bilan hosil qilingan boʻlsa kerak; keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan; oʻzbek tilida b undoshi m undoshiga, ï unlilari u unlilariga almashgan: chïbï + chïq = chïbïchïq > chïbchïq > chïmchïq > chumchuq.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]Koʻpincha xonadonlarga yaqin joylarda yashaydigan, hasharot va don bilan oziqlanadigan kichkina qush. ◆ Chumchuqdan qoʻrqqan tariq ekmas. Maqol . n ◆ Chumchuqlar chirqillaydi — Shom boʻlganga oʻxshaydi. "Qoʻ-shikdar" . ◆ Yomgʻir yogʻayotganda shodon ilovulla-gan tarnoye ham, boʻgʻotdagi chumchuqlar ham bir nimadan choʻchiganday ovozsiz qotdi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ .
- Chumchuq pir etsa, yuragi shir etadi Salga qoʻrqadigan, choʻchiydigan, qoʻrqoq odam haqida. ^
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]ЧУМЧУҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.
Tarjimalari
[tahrirlash]Ruscha ru
chumchuq
воробей; ◆ qorabosh ~ снегирь; ◆ sariq ~ 1) чиж; 2) овсянка; ◆ togʻ ~ малиновка; ◆ ~ pir etsa, uning yuragi shir etadi погов. даже если воробей вспорхнёт, у него душа в пятки уходит; ◆ ~ soʻysa ham qassob soʻysin посл. даже воробья, и то должен резать мясник; соотв. дело мастера боится; ◆ ~ semirsa, chaksa kelmas посл. см. chaksa.