dikkaymoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

dik-kay-moq

Etimologiyasi

DIKKAY- ’tikka tur-\ 'tikkay-’. Bashoratning sahichday hora sochi .. oʻrganida dikkayib tu— rar edi (Asqad Muxtor). Bu feʼl tikkä sifatidan —y qoʻshimchasi bilan yasalgan; keyinchalik soʻz boshlanishi — dagi t undoshi d undoshiga almashgan: tikkä + y = tikkäy- > dikkäy-. Ushbu feʼl tarkibini boshqacha talqin etish ham mumkin: Qadimgi turkiy tildagi ’tik holat’ maʼnosini anglattan tiŋ sifatining (Devon, III, 368) tik shaklidan -(ä)y qoʻshimchasi bilan yasalgan; keyinchalik k undoshi qatlangan, soʻz boshlanishidagi t undoshi d undoshiga almashgan: tik + äy = tikäy- > tikkäy- > dikkäy-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Tikka koʻtarilib tur-moq, tikkaymoq. ◆ Hozir u doim dikkayib turgan sochlarini hoʻllab taragan, qora kostyum-shim kiygan edi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ . ◆ Toʻlamat moʻshyuvning oʻsiq qoshlari dikkaydi. S. Anorboyev, „Oqsoy“ .

Qulogʻi dikkaymoq 1) qulogʻi tik koʻta-rilmoq, chimirilmoq. ◆ Koʻchadagi sharpani eshitgan jiyron qashqaning quloqlari dikkaydi. S. Nurov, „Narvoy“ . ◆ Eshak boʻrini koʻrgan zahoti, quloqlari dikkayib qotib qolgan, dami ichiga tushib.. yurishga majoli qolmagan edi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar; 2) diqqati tortilmoq; quloqsolmoq“ . ◆ Shuvaqt ichkaridan xotinlarning favqulodda qiy-chuv tovushlari eshitilib, ikkisining [Hoji va Hasanalining] ham quloqlari dikkaydi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

Antonimlari

ДИККАЙМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

dikkaymoq
= tikkaymoq.