doʻppi

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

doʻp-pi

Etimologiyasi

Avra-astarli, koʻpincha qavima, pilta urilgan, tepa, kizak va jiyakdan tarkib topadigan guldor yoki gulsiz, toʻgarak yoki toʻrtburchak shakldagi bosh kiyimi. ◆ Baxmal doʻppi. Gilam doʻppi. Hoji doʻppi. Chust doʻppi. Zar doʻppi. Bosh omon boʻlsa, doʻppi topshtr. Maqol . shsh [Sidiqjon

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

◆ Nima de-yishini bilmay, boshidan doʻppisini olib, u yoq-bu yogʻiga chertdi, tizzasiga qoʻyib, jiya-gini tortdi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chirok-lari“ . ◆ Esiz yigitlik, esiz boshdagi doʻppiyu beldagi qiyiq. S. Ahmad, „Ufq“ .

Tagdoʻzi doʻppi q. tagdoʻzi. ◆ Yoʻlchi uchun oʻzi tayyorlagan yaxi/i tagdoʻzi doʻppini kiydirdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Tuye (yoki chust) doʻppi q. tuye 11. ◆ Mansur jilmayar, chust doʻppi kiyib olgan, oʻjar sochlari doʻppini koʻtarib turardi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga kuloqsol“ . ◆ ..ayniqsa yangi tus doʻppi bilan qiyiqchasiga osilgan pichoq uni benihoya xursand qilib yubordi. Oʻ. Usmonov, „Saylanma“ .

Birovning doʻppisini birovga kiygizmoq Oʻzining foydasini koʻzlagan holda boshqa-larni aldab, laqillatib yurmok◆ Buni birovning doʻppisini birovga kiygizish deydi. Shukrullo, „Saylanma“ . Doʻppini almashtir-gandek Juda oson, qiyinchilik tugʻdirmay-digan. ◆ Bosh omon boʻlsa, ish topish doʻppini ashashtirishga oʻxshash bir narsa. A. Obid-jon, „Akang karagʻay Gulmat“ . Doʻppini yerga quyib Xotirjamlik bilan, bamaylixotir, diqkatni bir joyga toʻplab. ◆ Ketidan pacha-vasi chiqmasligi uchun, doʻppini yerga qoʻyib.. oʻylab koʻring oldin. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Doʻppining tagida odam bor "Ehtiyot boʻl", "siringni sakda, laqillab gapiraverma" maʼnolaridagi ibora. Doʻppini osmonga otmoq (yoki irgʻitmoq, tashlamoq) Ortiq darajada quvonmoq, nihoyatda xursand boʻlmoq. ◆ Bu yerda ikki-uch ovora boʻlib, ish bitirgan odam doʻppisini osmonga otib xursand boʻladi. "Mushtum" . Doʻppisini ol desa, kallasini (yoki boshini) olmoq Biror ishni lozim boʻlganidan ham oʻtkazib, ortik darajada va qoʻpol qilib bajarmok◆ Tasaddugʻingiz ketay, doʻppisini olib kel desangiz, axir biz jallod.. boilini kesib keltiramiz-da. Xamza, „Boy ila xizmatchi“ . Doʻppisi yarimta Ishi joyida, gʻam-tashvishi yoʻk, parvoyi falak, begʻam. ◆ Bizning “sartiya" juda begʻam.. hech nima boʻlmaganday, doʻppisi yarimta! Hal-qumigacha qarzga botganini oʻzi sezmay qoladi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Doʻppi tor kel-ganda 1) ish qistalang boʻlgan yoki noiloj qolgan vaktda. ◆ Doʻppi tor kelib qoladigan vaqtlarda kabob qilib yuboramiz. M. Muxamedov, Qaxramon izidan; 2) kamchilik, yetishmovchilik yuz berganda. ◆ Oʻylab qarasam, doʻppi tor ekan. Kattaroq ish qilishga qoʻli-miz kalta ekan. I. Rahim, „Ixlos“ .

Antonimlari

ДЎППИ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

doʻppi
тюбетейка; ◆ chust ~ чустская тюбетейка (чёрная с белыми узорами); ◆ bosh omon boʻlsa, ~ topiladi посл. была бы цела голова, а тюбетейка найдётся; ◆ 

• ~si yarimta (букв. у него тюбетейка набекрень) он живёт припеваючи; ◆ ~ni yerga qoʻyib oʻylamoq (букв. думать, положив тюбетейку на пол) обдумать хорошенько, серьёзно продумать; ◆ ~ tor kelganda (букв. когда тюбетейка становится тесной) когда приходится туго.