gʻingshimoq
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]gʻing-shi-moq
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]^ GʻIŊSHI— 'gʻing-gʻing etgan tovush chiqarib ing-ra~ 1 13°rlan—'. Zal jim, fahat kimningdir etagida bir goʻdak har zamonda g i n g sh i b h oʻ ya r e d i (Asqad Muxtor). Bu feʼl eski oʻzbek tilida gʻïŋ tovushga taqlid soʻzidan -shï qoʻshimchasi bilan yasalgan (КРС, 492: kïŋshï - 'vizjat, skulit'); keyinchalik ï un-' lilarining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: gʻïŋ + shï = gʻïŋshï- > gʻiŋshi-. Bu soʻz gʻinshi- tarzida ham talaf-fuz qilinadi, bunda ŋ undoshi n undoshiga almashadi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1 Uvlash, vovullashdan koʻra ingrashga yaqinroq tovush chiqarmoq. ◆ Olapar Boltaboyga chinoq quloqlarini qisib suykandi-da, gʻingshib qoʻydi. S. Anorboyev, „Hamsuhbatlar“ . ◆ Tumshugʻini oldingi oyoqlariga qoʻyib yotgan it erinibgina gʻingshidi, soʻng birdan xuruj bilan vovullashga tushdi. N. Aminov, „Qahqaha“ .
2 Maʼnosiz yoki maʼnosini ilgʻab boʻl-maydigan tovushlar chiqarmoq. ◆ Uyquga qon-magan qizcha esa injiqlanib, buvisining oyogʻiga suykalgan koʻyi gʻingshimoqda edi. N. Kdlichev, „Chigʻiriq“ . ◆ Choygum taraq-turuq qi-lib, tun sukunatini buzib yubordi. Oʻz ka-ravotida yotgan Zoirjon gʻingshib qoʻydi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ .
3 koʻchma salb. Zorlanuvchi, nolish bil-diruvchi yoqimsiz, boʻlmagʻur gaplar qilmoq. ◆ Mashaqqatli yurishlardan zerikkan xotini gʻingshiyverib, doim uning joniga tegar, koʻziga dunyoni qorongʻi qilardi. M. Osim, „Ajdodlarimiz qissasi“ . Ali mahram bilan anavi valiahd oʻgʻli to hanuz, Avazga bekor rahm qildingiz, endi bizni badtar mazax-laydi, deb yuribdi ekan. S. Siyoyev, Yorugʻlik.
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]ҒИНГШИМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.