kiprik

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

kip-rik

Etimologiyasi

KIPRIK 'koʻz qovoqlari chetiga qator joylashgan tuklar'. Raʼnoning koʻzlari yotlanib, oʻsih k i p r i -g i juftlandi (Abdulla Qodiriy). Bu soʻz qadimgi turkiy tilda 'koʻp tikan' maʼnosini anglatgan kirpi

otidan (Devon, I, 393; DS, 309) kichraytirish maʼnosini ifodalovchi —k qoʻshimchasi bilan hosil qilingan (Devon, I, 443; DS, 309), keyinchalik rp undoshlari oʻrin almashtirilgan (ССТТН, II, 121); kirpi + k = kirpik > kiprik.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Koʻz qovoqlari chetida qator joylashgan tuklar. Kuchli kulgidan Raʼnoning koʻzi yoshlanib, oʻsiq kiprigi juftlandi. A. Qodiriy, Mehrobdan chayon. ◆ Qozining tus-siz koʻzlari atrofidagi siyrak kipriklari pilpilladi, lablari pichirladi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

Kiprik qoqmaslik 1) kipriklarni yumib-ochmaslik, koʻz ochiq holda kipriklarni qimirlatmaslik; diqqat bilan ti-kilib jim turmoq. ◆ Sidiqjon ogʻzini, koʻzla-rini katta ochib, kiprik qoqmay, favqulodda bir javob kutib turganini koʻrib, Bolta-boyning kulgisi qistab ketdi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Akamhamon joyidan qimir etmas, koʻzlarini oʻchoqda yonayotgan olovga qadagancha, kiprik qoqmay turardi. Q. Kenja, „Baliq ovi; 2) butunlay uxla-maslik, koʻz yummaslik“ . ◆ Sidiqjon kechasi bilan kiprik qoqmay chiqdi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Maston uning yonida oʻtirib, kiprik qoqmay tong ottirdi. A. Qahhor, „Maston“ . Kiprik qoqmoq Yuqori va quyi kipriklarini yummoq, yumib ochmoq. ◆ Sekretar qiz koʻzlarini suzib, bir-ikki marta kiprik qoqdi. S. Ahmad, „Laʼli Badax-shon“ . ◆ Qoʻshnimning nafas olishi, kiprik qoqishi tezlashdi, ogʻzi xiyol ochildi, goʻyo suk-sur qiz qarshisida turganday entikdi. "Gul-dasta" .

Antonimlari

КИПРИК. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

kiprik
ресница; ресницы; ◆ quyuq ~ (или ◆  ~lar ) густые ресницы; ◆ ~ qoqmay chiqdim я не сомкнул глаз (всю ночь); ◆ ~ qoqmay (или qoqmasdan) tong otdirmoq встретить рассвет, не сомкнувши век, провести всю ночь без сна; Kuchli kulgidan Raʼnoning koʻzi yoshlanib oʻsiq kiprigi juftlandi (А. Ќодирий, «Мећробдан чаён») От сильного смеха глаза у Рано увлажнились, длинные ресницы сомкнулись.