koʻp

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

koʻp

Etimologiyasi

KOʻP ' miqdori meʼyordan ortiq'. Bolalik kunla— rimda, uyhusiz tunlarimda K oʻ p ertak eshitgandim (Hamid Olimjon). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu soʻz asli köp tarzida talaffuz qilingan (ПДП, 396; Devon, III, 130; DS, 317), oʻzbek ti — lida ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: köp > kop.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Son, miqdor jihatidan, meʼyordan yoki nisbatan ortiq. ◆ Koʻp kitob. Koʻp odam. Ular bizdan koʻp. n ◆ Shunaqa koʻp la-tifa, choʻpchak, maqol biladiki.. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ . ◆ Bolalik kunlarimda, uyqusiz tun-larimda Koʻp ertak eshitgandim, Soʻzlab be-rardi buvim. H. Olimjon . ◆ Kichkina chugʻurchuq-lar shuncha koʻp qoʻndilarki, daraxtlarning shoxlari, qishda qalin qor bosgandagi singa-ri, yerga sayum berib qoldi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

2 rvsh. Vaqt eʼtibori bilan ortiq, uzoq vaqt davomida; uzoq. ◆ Koʻp kutmoq. yat ..Oʻzing bilasan, bolam. Koʻp oʻtirma. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ U[Otabek ] Mar/shonda koʻp toʻxtamas, bir kun, uzoqqa tortilsa, ikki-uch kun turibqaytar edi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Esimda bor, koʻp boʻldi, yoshlik chogʻim-da shahardagi simkorlar ish tashlaganlar. U. Ismoilov, „Saylanma“ .

3 rvsh. Oradan uzoq vaqt oʻtmasdan, tez-tez, dam-badam. ◆ Men uni koʻp koʻraman. Ular biznikiga koʻp kelishadi. m ◆ Boʻyim yetib, aqlim kirgan sayin, ilularni koʻproq oʻylay-digan boʻlib qoldim. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ .

4 Ortiq darajada, ortiq; juda, gʻoyatda. ◆ Boyoqish koʻp yaxshi odam edi, insofli, hami-yatli edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ [Qozi boyga:] Mingboshi dodho sizga qilgan beadab-ligidan koʻp pushaymon. Hamza, „Boy ila xiz-matchi“ . ◆ Bahor, sogʻintirding axir koʻp uzoq/A. Oripov, „Yillar armoni“ .

5 ot vazifasida. Koʻp kishilar, koʻpchilik. ◆ Koʻpdan quyon qochib qutulmas. Maqol . ◆ Koʻpga kelgan toʻy. n ◆ Balki shuning uchun koʻplar tayyor uy turganda, imorat solaman, deb shahar chekkasiga yugurar. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ .

Gap koʻp Biror narsaning mohiyatan, amalda ahamiyati katta, juda muhim xususi-yatlarga ega ekanini qayd etadi. ◆ Tibbiyotda aniq va tez fursatda diagnoz qoʻyishda gap koʻp. Gazetadan . Koʻpga bormaydi Koʻp davom etmaydi, uzoqqa choʻzilmaydi, tez barham topadi. ◆ Bunday muloyimlik koʻpga bormaydi. E. Raimov, „Ajab qishloq“ . Koʻpga kelgan toʻy q. toʻy. Koʻpi bilan yoki koʻp deganda Koʻp boʻlsa, eng uzogʻi bilan. ◆ Xoʻp desangiz.. koʻpi bilanuch-toʻrt kechada saranjomlab tashlayman. A. Qaqhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . Koʻpni koʻrgan Koʻp voqea-hodisalarni boshidan kechirgan, koʻp turmush tajribasiga ega. ◆ Siz koʻpni koʻrgansiz. Sizni eshitsak, aqlimizga aql qoʻshiladi, otaxon, soʻzlayvering. S. Anorboyev, „Oqsoy“ . ◆ Gavharning qarshisida, boya oʻzi oʻshagandek, olifta kiyinishni yaxshi koʻra-digan qiz emas, koʻpni koʻrgan, turmushning pastu baland soʻqmoqlaridan oʻtib kelgan inson oʻtirardi. U. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ . Xudo koʻp koʻrdi s. t. Biror odam yoki narsadan ayrilganda ishlatiladigan ibora. ◆ [Iqbol:] Birgina koʻngil chirogʻim siz edingiz. Xudoyim sizni ham manga koʻp koʻrsa.. N. Safarov, „Uygʻonish“ .

Sinonimlari

Ancha, talay, talaygina

Antonimlari

Kam, kichik miqdorda, ozgina

КЎП. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

• Turkcha: çok
• Yoqutcha: элбэх

Ruscha _ru

koʻp
1 много, обильно, значительно; // многочисленный, обильный, изобильный; значительный; большой; // многие, некоторые, множество, ряд (лиц); ◆ ~ miqdorda в большом количестве; ◆ ~ pul много денег; ◆ uning doʻstlari ~ у него много друзей; ◆ ~ ishlamoq много работать; ◆ u ~ni koʻrgan он много видел в жизни; ◆ ~ni koʻrgan ~ biladi посл. много видевший много знает; кто много видел, тот много знает; ◆ men ~ charchadim я порядочно устал; ◆ oz boʻlsa ham, ~ oʻrnida koʻrasiz хотя и мало, примите за многое (так обращались бедняки к лекарям, знахарям и другим, подавая им деньги за лечение или за чтение молитв над больным); ◆ ~lar shunday deb oʻylaydi многие так думают; koʻpga kengash, oʻzingga maʼqulini top посл. посоветуйся со многими, выбери для себя приемлемое; ◆ ~ning qoʻli ~ посл. у многих и рук много; ◆ ~dan quyon (qochib) qutulmas погов. от многих и заяц не убежит; соотв. сила солому ломит; ◆ bir ~(i) многие, некоторые, ряд; ◆ ~dan или ◆ ~dan beri давно; издавна, с давних пор; ◆ ~ deganda (или ◆  ~i bilan ) самое большее, максимум; не более; ◆ majlisda ~ deganda ellik kishi bor edi на собрании присутствовало максимум пятьдесят человек; ◆ qandingiz bormi? - Qanddan ~i yoʻq есть ли у вас сахар? - Сколько угодно, хоть завались; ◆ dunyoda Safaralidan ~i yoʻq на свете очень много (лиц по имени) Сафарали; ◆ ozmi ~mi (букв. мало ли, много ли) в некоторой степени; некоторое количество; ◆ ~roq 1) больше, побольше; больше всего (по количеству, весу и т. п.); ◆ yogʻdan ~roq olamiz возьмём побольше сала; ◆ kiyimidan yigit ~roq studentga oʻxshar edi по одежде парень больше всего походил на студента; ◆ u ~roq vaqtini muzikaga bagʻishlaydi большую часть времени он посвящает музыке; 2) скорее всего; ◆ bu soʻroqni ~roq boshqa gap topolmagani uchun berdi этот вопрос он задал скорее всего из-за того, что не мог найти другой темы для разговора;
2 часто, нередко; ◆ men shu kishini ~ uchrataman я часто встречаю этого человека; ◆ ular biznikiga ~ kelib turishadi они нередко бывают у нас;
3 очень, весьма; ◆ ~ yaxshi odam очень хороший человек; ◆ u ~ aqlli odam koʻrinadi кажется, он очень умный человек; ◆ u ~ xursand boʻldi он очень обрадовался, он ужасно рад, он остался очень доволен; ◆ ~ yaxshi qilibsiz вы очень хорошо поступили;
4 нареч. долго, долгое время; ◆ ~ kutmoq долго ждать; ◆ u yerda ~ oʻtirma не засиживайся там долго;
5 входит всостав ряда сложных существительных, прилагательных, числительных и наречий; ◆ ~ asrli tarix многовековая история; ◆ ~ bargli или ◆  ~ yaproqli бот. многолепестковый; ◆ ~ bolali onalar многодетные матери; ◆ ~ burchakli мат. многоугольный; ◆ ~ boʻgʻinli soʻz грам. многосложное слово; ◆ ~ dalali almashlab ekish sistemasi с.-х. многопольная система севооборота; ◆ ~ yoqli мат. многогранный, многосторонний; ◆ ~ yillik mehnat многолетний труд; ◆ ~ yillik oʻsimliklar бот. многолетние растения; ◆ ~ marta 1) многократный; 2) многократно; ◆ ~ marta eslatmoq многократно напоминать (о чем-л.); ◆ ~ maʼnoli soʻz лингв. многозначное слово; ◆ ~ millatli многонациональный; ◆ ~ millionli многомиллионный; ◆ ~ nuqta грам. многоточие; ◆ ~ ovozli xor муз. многоголосый хор; ◆ ~ stanokchi многостаночник; ◆ ~ tirajli gazeta многотиражка; ◆ ~ tishli plug многолемешный плуг; ◆ ~ tomli asar многотомный труд; ◆ ~ silindrli dvigatel многоцилиндровый двигатель; ◆ ~ qavatli uy многоэтажный дом; ◆ ~ qatlamli togʻ jinslari геол. многослойные горные породы; ◆ ~ qiymatli son мат. многозначное число; ◆ ~ hadli formula мат. многочленная формула; ◆ 

• ~ga kelgan toʻy широко распространённое явление; явление общее для всех; ◆ xudo ~ koʻrdi богу показался лишним (об утрате кого-л., об утере чего-л.); ◆ Birgina kuyovim bor edi, uni ham xudo ~ koʻrdi (И. Акрам, «Адолат») Был у меня единственный зять, но и его я лишилась (т. е. он умер).