koʻzgu
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]koʻz-gu
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]^ KOʻZGU ' qarshisidagini aks ettirib koʻrsatadigan oyna'. ◆ [Sekretarʼ] ...deraza yonidagi boʻy baravar keladigan koʻzgu oldiga keldi. Sami Abduqahhor . Bu ot asli qadimgi turkiy tilda mavjud boʻlib, 'qara—' maʼnosini anglatgan köz- feʼlining (ЭСТЯ, III, 61) ’oʻzlik’ maʼnosini ifodalovchi —(ü)n qoʻshimchasini olgan shaklidan (ПДП, 396; Devon, II, 184; DS, 321) -gü
qushimchasi bilan yasalgan; dastlab ng undoshlari bir ŋ undoshiga birlashgan (ДС, 321), soʻngra ikkinchiboʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan (Devon, III, 389); keyinchalik oʻzbek tilida ŋ undoshi g undoshiga almashgan, ö, ü unlilarining yumshoqlik belgisi
ioʻqolgan: (köz— + ün = közün-) + gü = közüngü > közoʻŋü >
közŋü > közgü > kozgu.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1 kt. ayn. oyna 3, 4. ◆ Oʻrnidan turib, koʻk shoyi parda tutilgan deraza yoni-dagi boʻy baravar keladigan koʻzgu oldiga keldi. S. Abduqahhor, „Nusxaoy“ . ◆ ..yolgʻiz Shahzo-daxongina.. bir qoʻlida koʻzgu, bir qoʻlida boʻyrachoʻp: oʻsma qoʻyib, oʻz husnu latofatiga mahliyo boʻliboʻtirardi. K. Yashin, „Hamza“ .
2 Umuman, biror narsani aks ettiruv-chi, ifodalovchi narsa. ◆ Koʻz yurakning koʻzgu-si boʻlsa, nutq — boshdagi fikrning mezoni. Buni Elmurod yaxshi bilar edi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Ha, mehnat chindan ham hayot koʻzgu-si, unda inson oʻz faoliyatining kundalik mahsulini koʻradi. Gazetadan .
Sinonimlari
[tahrirlash]Aks oyna
Antonimlari
[tahrirlash]КЎЗГУ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.