kosa

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ko-sa

Etimologiyasi

KOSA Bu ot ПРСda "[kä's\ mn. [kä'sat\ va [kous\" shakllarida keltirilib, "chasha, kubok" deb (391), [kase\ shaklida keltirilib, "bolshaya chashka, chasha" deb (392) izoxlangan; ТжРСda kosa shaklida keltirilib, "bolshaya chashka, chasha" deb izohlangan (194); oʻzbek tiliga shu shakli olingan; OʻTILda bosh maʼnosi 'piyoladan kattaroq, asosan suyuklik, suyuq ovqat solib ichish uchun ishlatiladigan idish' deb aniq taʼriflangan (I, 399).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

[0. 1 Piyoladan kattaroq,

asosan suyuqlik va turli ovqatlar solib ichish uchun ishlatiladigan idish. ◆ Bir kosa sut. Ikki kosa qatiq. yat fYoʻlchi].. meh-monlaruchun dam yasogʻliq patnuslar, dam choy.. dam kosalarda shoʻrvalar tashishdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Juvon boʻshagan chinni kosalarni yigʻishtirib, oshxonaga chiqib ketdi. S. Anorboyev, „Oqsoy“ . ◆ Ovqat pishdi. Qo-zonning zangi chiqib qoraygan goʻjaga qatiq ham rang kirgiza olmadi. Turobjon ikki kosa ichdi, xotin esa hanuz bir kosani yarimlata olmas edi. A. Qahhor, „Anor“ .

2 Oʻz poʻchogʻi ustida koʻndalangiga kesib qoʻyilgan qovun, tarvuz yoki handalak boʻla-gi, pallasi. ◆ Qovunni kosa qilib soʻymoq. yat Patnus koʻkcha va shakarpalak kosalari bilan toʻliq edi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Qoʻqonning qaymoqqa yoʻgʻrilgan poygir namup-lari, oq poʻst shaftolisiyu hafsala bshshn kosa qilinganumurvoqi qovunlari.. K. Yashin, „Hamza“ .

Bosh kosasi anat. Kallaning miya joy-lashgan qismi, miya qopqogʻi. Kosa tagida nimkosa bor Bir narsa, ish-harakat zami-nida yashirilgan boshqa bir narsa borli-gini bildiradi, shunga ishora qiladi. ◆ Raykom sekretarining bu himmatini Zumrad avvaliga yosh, tajribasiz raisga.. begʻaraz koʻmak deb tushundi. Endi bilsa, kosa tagida nimkosa bor ekan. S. Siyoyev, „Otliq ayol“ . Kosasi oqarmaydi Hayoti, turmushi yaxshi-lanmaydi, oʻnglanmaydi. ◆ Dangasaning kosoye i oqarmaydi. ya" -Dodam rahmatlining qoʻli har hunarga etil edi,— dedi Yoʻldo-shev, — ammo hech vaqt bechoraning kosasi oqarmadi. Oybek, „O“ . v. shabadalar. Kuz kosasi Bosh suyagining yuz qismidagi koʻz joylashgan chuqurlik. ◆ Uning [Sotvoldi-ning].. chap koʻzi oʻyilgan va koʻz kosasiga quyuq qora qon toʻlib qotib qolgan, mahkam yumil-gan lablari timdalangan edi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . Sabr kosasi toʻlib toshdi q. sabr

</a>■<" Ya%'ya.

2. ◆ Ona esa nasihat va oʻgit berishdan nari-ga oʻtmaydi. Sabr kosasi toʻlib ketgan qiz noiloj yorilishga majbur boʻldi. J. Abdul-laxonov, „Xonadon“ .

Antonimlari

КОСА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

kosa
1 большая чашка (в форме пиалы), чаша; каса (в языке русского населения Средней Азии); ◆ chinni ~ фарфоровая чашка; ◆ jonon ~ узорчатая чашка из тонкого фарфора; ◆ sopol ~ глиняная (керамическая) чашка; ◆ bir ~ shoʻrva чашка супа; ◆ koʻz ~si анат. глазница; ◆ koʻzlari ~sidan chiqib ketdi его глаза вылезли из орбит (напр. от испуга); ◆ toshbaqa ~si панцирь черепахи;
2 муз. резонатор (некоторых струнных музыкальных инструментов); ◆ dutor ~si резонатор дутара;
3 половина арбуза или одна треть продольно разрезанной дыни; ◆ qovunni ~ qilib soʻymoq резать дыню на три части, отделяя затем мякоть от корки;
4 бот. чашечка (цветка);
5 спец. гнездо для парных спиц у ступицы колеса арбы; ◆ 

• bosh ~si верхняя часть черепа (человека); ◆ qaygʻu ~si чаша скорби, печали; ◆ sabr ~si toʻlib toshdi чаша терпения переполнилась; ◆ dangasaning ~si oqarmas (букв. чаша лентяя не побелеет) у лентяя не будет хорошей жизни.