kutkilamoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

kut-ki-la-moq

Etimologiyasi

KUTKILA- 'takror-takror tejab-tergab, tanbeh ber-¹. Shayxlar uni kutkilay b ye r i b tin— chitmagandan soʻng hori boshha yoʻl — muslimlarga xizmat hilishga kirishdi (Sayid Ahmad). Bu soʻzda asli qadimgi turkiy tildagi 'nazorat qil-' maʼnosini anglatgan koʻ- (< kü:-) feʼlining -t orttirma qoʻshim-chasini olgan shaklidan (ЭСТЯ, III, 108) -kü qoʻshimchasi bilan (Devon, Indeks, 433) ot yasalgan va undan —lä qoʻshimchasi bilan feʼl yasalgan; oʻzbek tilida birinchi boʻgʻindagi ü unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan, ikkinchi butind&gi ü unlisi i unlisiga almashgan: [(kü-+ t = koʻt-) + kü = kütkü] + lä = koʻtkülä- > kutkilä-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Jonga tegar darajada uzluksiz tanbeh berib, tergab turmoq; qis-tamoq, qistalang qilmoq.. Qabristondagi paygʻambarlarga merosxoʻr shayxlar uni kut-kilay berib tinchitishmagandan keyin, qori boshqa yoʻl — muslimlarga xizmat qilishga kirishadi. S. Ahmad, Kolbasa qori. ◆ E, sen meni kutkilay berma! Jonimdan toʻyde-yem! Mirmuhsin, „Bir xumcha tilla“ . ◆ Haydarning kutkilab bergan soʻroqlariga esa: -Yaxshi, oʻzingga yoqsa boʻldi-da, — deb qoʻya qoldi. E. Aʼzam, „Kechikayotgan odam“ .

Antonimlari

КУТКИЛАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

kutkilamoq
одёргивать; теребить; bolani koʻp kutkilama! не тереби ребёнка!