oʻlan
oʻlan I
[tahrirlash]Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]oʻ-lan
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]OʻLAN ’oʻsib turgan oʻt’, ’koʻkat’. Oʻ l a n l a r orasidagi soʻhmohdan yurib ketdik. Bu ot qadimgi turkiy tildagi ’namlik’ maʼnosini anglatgan öl otiga (ДС, 383) —i qoʻshimchasini qoʻshib yasalgan feʼldan (Devon, III, 272) —ŋ qoʻshimchasi bilan yasalgan, soʻngra i unlisi yo unlisiga almashgan (ДС, 383); oʻzbek tilida ŋ undoshi n undoshiga almashgan, ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: (öl- + i = öli-) + ŋ = öliŋ > ölyoŋ > ölyon > olyon. Bu soʻz asli ’nam’ maʼnosini bildirgan boʻlib, ’nami bor oʻt’ maʼnosi keyin oʻsib chiqqan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]ayn. oʻt II. ◆ Koʻm-koʻk oʻlanlar va ularning orasidan ilon izi boʻlib, quyoshning nurida kumush tasmaday yarqirab turgan ariq va ariqchalar koʻrinib turadi. A. Qahhor, Sarob. ◆ Yengilgina esgan shamol dimoqqa turli oʻlan islarini keltirib urar edi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]oʻlan II
[tahrirlash]Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]oʻ-lan
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]- Xalq ogʻzaki ijodida, odatda toʻy, gap-gashtak va shu kabilarda ijro etiladigan ashula, qoʻshiq. ◆ Oʻlan aytmoq. n ◆ Qora-qora qoʻzilar Qoʻyni boshlar, yor-yor. Qalam qoshli yangalar Oʻlan boshlar, yor-yor. M. Alaviya. ◆ Shoʻx-shoʻx parvoz etar oʻlan ovozi, Baxshining qoʻ-bizi, sozanda sozi. S. Joʻra. ◆ Tengdoshlar qoʻ-shigʻi — doʻstlik oʻlani Quyosh yoʻllarida ket-sin jaranglab. S. Akbariy.
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]ЎЛАН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.