oʻrim

Oʻzbekcha (uz)

oʻrim I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oʻ-rim

Etimologiyasi

OʻRIM I ’oʻsimlikni poyasi bilan kesib olish’. Hozir bedaning ikkinchi oʻ r i m i boshlandi. Bu ot qadimgi turkiy tilda ’oʻsimlikni poyasi bilan kes-’ maʼnosini anglatgan or- feʼlidan (Devon, I, 183, DS, 370) -(u)m qoʻshimchasi bilan yasalgan (Devon, I, 104); oʻz — bek tilida ikkinchi boʻgʻindagi u unlisi i unlisiga al— mashgan: or- + um = orum > orim.

_ OʻRIM II ’eshib hosil qilingan’. Qizning bir oʻ r i m sochi yelkasidan oshib, koʻksiga tushib turar edi. Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi ’eshoʻrim’ maʼnosini anglatgan ö:r- feʼlidan -(ü)m qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 545), oʻsha davrlardayoq ö: unlisining choʻziqlik belgisi yoʻqolgan (Devon, I, 53: örmä); oʻzbek tilida ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan, ikkinchi boʻgʻindagi ü unlisi i unlisiga almashgan, shu tufayli orim I soʻziga shaklan tenglashib qolgan: ö:r- + üm = ö:rüm > örüm > orim II.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Bugʻdoy, beda kabi ekinlarni yoki oʻt-oʻlanlarni poyasi tagidan yoppasiga chalgʻi, oʻroq va kombaynda qirqib olish; oʻrish. ◆ Gʻalla oʻrimi. Birinchi oʻrim. Oʻrim asboblari. tt Pastdagi boʻlimlarning ekini oʻrimga kelmay, mol qoʻyib yuborishdi. P. Qodirov, „Qora koʻzlar“ . ◆ Betob ekan. Kun is-siq, yana oʻrimga chiqibdi. M. Hazratqulov, „Jurʼat“ .

2 Shunday ishlar mavsumi. ◆ Nusratbek pichan oʻrimiga vakil boʻlib, chorvador rayon-ga borib, Ahmad brigadirnikiga oʻtdi. S. Nurov, „Narvoy“ .

oʻrim II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oʻ-rim

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Tolasini yoki bir necha tu-tamini birga qoʻshib oʻrilgan har bir boʻ-lak; oʻrib tayyorlangan narsa. ◆ Soch oʻrimi. Arqon oʻrimi. n ◆ Eshonning achchigʻi kelib, qamchining oʻrimidan ushlab.. bir kalning kallasiga qoʻyib yubordi. "Zulfizar bilan Avazxon" . ◆ Ashurxon qoshlarini bir oz chi-mirganicha, bir oʻrim sochining uchini oʻynab, indamay oʻtirardi. S. Zunnunova, „Olov“ . ◆ Baland peshonasining ikki chetini sochlari bekitgan, oʻrimga kirmay qolgan ingichka soch tolalariga shabada tegib, muloyim qimir-lab turadi. P. Qodirov, „Uch ildiz“ .

Antonimlari

ЎРИМ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

oʻrim I
1 жатва, косьба; ◆ gʻalla oʻrimi boshlandi началась жатва;
2 покос; ◆ uchinchi oʻrim третий покос (напр. люцерны); ◆ uchinchi oʻrim beda люцерна третьего покоса.

oʻrim II
тот или иной вид плетения; ◆ oʻrimi yoʻgʻon soch коса; толстая коса; ◆ bir oʻrim soch 1) пучок волос, достаточный, чтобы заплести одну косу; 2) одна коса; ◆ sochning har bir oʻrimida на каждой косе; ◆ oʻrim-oʻrim пряди, пучки волос.