obroʻy

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ob-roʻy

Etimologiyasi

OBROʻ(Y) Bu ot tojik tilida 'izzat-hurmat' maʼnosini anglatadigan ob otiga (ТжРС, 279: ob II) 'yuz' maʼnosini anglatadigan roʻ(y) otini (ТжРС, 329) qoʻshib tuzilgan boʻlib, 'kishining jamoat oldida kozongan hurmat-eʼtibori' maʼnosini anglatadi (OʻTIL, I, 517). Bu ot bilan oʻzbek tilida obroʻli, obroʻsiz sifatlari, obroʻsizlan- feʼli yasalgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

\f. — shon, sharaf or-

nomus, qadr-qimmat; iftixor] 1 Kishining tutgan ishi va yaxshi xislatlari tufayli jamoatchilik qoshida topgan eʼtibori; hur-mat, nufuz. ◆ Direktorimizning obroʻyi baland. Obroʻyini koʻtarmoq (oshirmoq). Obroʻ(ni) saq-lamoq. m ◆ [Oʻzbek oyim:] Axir, mening ham oʻzimga yarasha obroʻyim bor: Toshkentda kim-san — Yusufbek hojining koʻchiman. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

Obroʻ koʻrmoq Jamoatchilik oʻrtasida eʼ-tibor, hurmat qozonmoq. Shunday obroʻ koʻrgan bir kishi kelib-kelib, nahotki oʻz qudasidan va kelinidan munchalik obroʻsizlik koʻrsa! A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar. Obroʻ olmoq Hech nar-sasi yoʻqligiga qaramay, bor imkoniyatdan foydalanmoq, mehmondoʻstlikni joyiga keltirmoq (sir boy bermaslik uchun). Obroʻ orttirmoq ayn. obroʻ koʻrmoq. Obroʻyi bir (yoki uch) pul boʻddi ayn. obroʻyi ketdi. Obroʻyi ketdi (yoki tushdi, toʻkildi) Obroʻsizlandi, hurmat-eʼtibori ketdi. Shavla ketsa-ketsin, obroʻ ketmasin! Maqol. Obroʻyini ketkazmoq (yoki toʻkmoq, tushirmoq) Eʼtiborini, xurmatini yoʻq qilmoq, beobroʻ qilmoq. Shoqosimning mushtumi yoʻgʻon, urushqoq, obroʻsi toʻkili-shidan qoʻrqmaydigan, bezbetroq yigit eka-nini ham bilardi. Mirmuhsin, Umid.

2 Shunday hurmat sohibi. Uning [meh-monning] yonida yotgan katta bir qora mu-qovali daftar bu kishi shubhasiz Qamish-kapaning obroʻlaridan ekaniga dalolat be-rib turardi. P. Tursun, Oʻqituvchi.

3 Sharaf, iftixor; faxr; shuhrat, nu-fuz. Rais boʻlar kolxozchining kattasi. Obroʻ boʻlar yerga ekkan paxtasi. Fozil shoir. Toshkent — ◆ oʻzbekning sanʼati, tovushi, Quvnoq muzikasi, kuyi, obroʻyi. Gʻ. Gʻulom .

Antonimlari

ОБРЎЙ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.