ogʻrimoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ogʻ-ri-moq

Etimologiyasi

OGʻRI- 'kasal boʻl-’, ’dardga chalin-’. Koʻzing o g-r i s a, hoʻlingni tiy, iching o gʻ r i s a, nafsingni tiy (Maqol). Bu feʼl qadimgi turkiy tildagi ’ogʻriq sez-’ maʼnosini anglatgan a:gʻ- feʼlidan -(ï)r qoʻshim-chasi bilan yasalib, 'kasallanish holati’ maʼnosini ang-latgan a:gʻïr otiga -ï qoʻshimchasini qoʻshib yasalgan (ЭСТЯ, I, 86; DS, 19: agʻïrï-), oʻsha davrlardayoq a: unli — sining choʻziqlik belgisi yoʻqolgan, -ï qoʻshimchasi qoʻ-shilganidan keyin ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaf — fuz qilinmay qoʻygan (ДС, 22); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: (a:gʻ- + ïr = a:gʻïr) + ï = a:gʻïrï- > agʻïrï- > agʻrï- > âgʻri-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Kasal boʻlmoq, biror ka-sallikka yoʻliqmoq, dardga chalinmoq. ◆ Ish-lamay yegan, ogʻrimay oʻlar. Maqol . m ◆ Buyuk alloma Abu Ali ibn Sino miya, qontomir, oʻp-ka kasalliklari bilan ogʻrigan kishilarni davolashda yongʻoq magʻzidan samarali foyda-langan. "Fan va turmush" . ◆ Birdan Zebi xola ogʻrib qoldi-yu, oʻsha yotgancha oʻrnidan turma-di. H. Nazir, „Soʻnmas chaqmokdar“ .

2 Kasallanib, shikastlanib, jarohat-lanib yoki charchab ogʻriq bermoq, ogʻriqqa kirmoq. ◆ Oyogʻim ogʻriyapti. Pichoqni avval oʻzingga ur, ogʻrimasa, birovga ur! Maqol . n ◆ Uning tani zirqirab ogʻrir, ayniqsa, beli shunday ogʻrirdiki, aslo chidab boʻlmasdi. S. Ahmad, „Ufq“ . ◆ Butun badanim zirqirab ogʻ-riydi, endi juda kuchaydi ogʻriq. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

3 Kasallanib yoki qurt yeb toʻkilmoq (hoʻl mevalar haqida). ◆ Ogʻrigan olma.

Beli ogʻrimaganning non yeyishiga qara q. bel I 1. Dili (yoki koʻngli) ogʻrimoq Xafa boʻlmoq, ranjimoq, dili ozor chekmoq. ◆ Zum-rad eriga koʻz qirini soldi. Uning bugungi ozorini oʻylab, koʻngli ogʻridi va jahl bilan teskari oʻgirilib, toʻshakni boshiga tortdi. S. Siyoyev, „Otliqayol“ . ◆ Gulnorni olmoqchi ekan, olsin. Uka, biz toʻsiq boʻlmaylik, cholning dili ogʻrimasin. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Joni ogʻrimoq Azob chekmoq, qiynalmoq.

Antonimlari

ОҒРИМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

ogʻrimoq
1 болеть, причинять боль; tishim ogʻriyapti у меня болит зуб; koʻzing ogʻrisa qoʻlingni tiy, iching ogʻrisa nafsingni tiy посл. если у тебя болят глаза - не давай воли рукам, если болит живот - умерь аппетит;
2 заболевать, становиться больным; хворать; u toʻsatdan ogʻrib qoldi он внезапно заболел; ishlamay yegan ogʻrimay ular посл. кто ел не работая, тот умрёт не болея (т. е не своей смертью);
3 заболевать, увядать, вянуть; падать вследствие заболевания или слабого развития (о плодах фруктовых деревьев); ogʻrib toʻkilgan olmalar яблоки-паданцы; * koʻngli (или dili) ogʻridi он обиделся, он огорчился; его обидели, огорчили.