pishigʻ

Oʻzbekcha (uz)

Etimologiyasi

PISHIGʻ 'pishgan', 'pishib yetilgan'. .. xom de— may, p i sh i gʻ demay, koʻzga koʻringan narsani yeya— verasanmi? (Sadriddin Ayniy). Bu soʻz qadimgi turkiy tilda 'isteʼmol qilish uchun tayyor holga kel—' maʼno — sini anglatuvchi bïsh— feʼlidan (ДС, 105) -(ï)gʻ qoʻ-shimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, II, 164; Devon, I, 360), ke-yinroq soʻz boshlanishidagi b undoshi p undoshiga al— mashgan (ЭСТЯ, II, 162; Devon, III, 348). Mahmud Koshgʻariy oʻz lugʻatida bu soʻzning ikki shakli: bïshïgʻ (pïshïgʻ) va bïshïq (pïshïq) shakllari mavjud ekanligini alohida taʼkidlaydi (Devon, III, 30). Hozirgi oʻzbek tilida 'pishgan' maʼnosi uchun pishigʻ shaklini, 'chiniqqan' maʼnosi uchun pishiq shaklini tanlash toʻgʻri: shunda omonim yuzaga kelmaydi. Bu ikki soʻzni pishiq va pishigʻ shaklida yozish toʻgʻri ekanini ulardan yasalgan soʻzlar ham tasdiqlaydi: pishihligini hara, lekin p i -shigʻchilik fasli kabi. Agar har ikki soʻzni pi-shiq tarzida yozsak, unda lugʻatga pishiq I va pishiq II deb omonim sifatida kiritish lozim boʻladi, chunki bu soʻzlarda yasash asosi farqli: (bïsh- || pïsh-) + (ïgʻ || ïq) > pishiq I; pipsh + q = pishiq II.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.