pusht
Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]PUSHT Bu ot ПРСda [posht] shaklida (95), ТжРСda pusht shaklida (315) keltirilgan; oʻzbek tiliga tojikcha shakli olingan; asli 'orka' maʼnosini anglatadi; shu maʼnodan 'ajdod', 'nasl-nasab' maʼnolari oʻsib chikkan (ПРС, 95). OʻTILda asosiy maʼno deb 'odam yoki jonivorning urugi yoki tuxumida boʻladigan embrion' maʼnosi keltirilgan (608). Yetti pusht birikmasida bu ot 'ajdod' maʼnosi bilan qatnashadi. '
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
fors. – orqa, yelka; bel, sperma joyi; tayanch, himoya; homiy;
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1. Odam yoki jonivorning urugʻ yoki tuxumida boʻladigan, maʼlum sharoitda rivojlanib, bolaga aylanadigan, oʻz rivojlanishining boshlangʻich bosqichidagi aʼzo; embrion. ◆ Odamning pushti. Tovuqning pushti.
- Pushti kamar 1) otalik urugʻi, sperma; 2) kishining oʻz farzandi. ◆ Mening pushti kamarim bu, suyukli oʻgʻlim, Nuriydiydam vasli uchun tangriga shukur. A. Oripov, „Yillar armoni.“ ◆ Pushti kuyish Biror kasallik natijasida bola koʻrmaydigan boʻlib qolish.
2. Kimsa yoki oilaning oʻzidan avvalgi avlodi yoki keyingi avlodi, avlod-ajdod; nasl. ◆ Mening erim.. toʻplagan mol-dunyosi ikki pushtga yetadi, — dedi Kumush. T. Jalolov, „Oltin qafas.“
- Yetti pusht Yetti avlod va ajdod. ◆ Yetti pushtim oʻtmagan otda, Bu aslida emas katta gʻam. "Sharq yulduzi". ◆ Bolangdan aylanay, unday qilmang. Sulaymonning qargʻishi yetti pushtimga yetadi, aylanay. A. Koʻchimov, „ Halqa.“ ◆ Mirbadalbek, hushyor boʻling, mening qonim yetti pushtingizga sachraydi! P. Qodirov, „ Yulduzli tunlar.“
- Pushti panoh (toʻgʻrisi pushtu panoh) q. panoh. ◆ Doʻstim bor, dushmanim bor, mahalla-koʻy, guzarim bor, qarigan chogʻimda kenjaginamning xotini menga pushti panoh, qoʻl-oyoq boʻlarmikin, degan edim. Gʻ. Gʻulom, „ Tanlangan asarlar.“ ◆ Suyangan togʻlari, pushti panohlari eshoni Sudurni boshlab kelishdi. Sh. Xolmirzayev, „ Qil koʻprik.“
- Pushti koʻtarmaslik Yoqtirmaslik, toqat qilolmaslik. ◆ Oyisi etagidan tutgan boladek yuradiganlarni pushtim koʻtarmaydi. O. Muxtor, „Ayollar mamlakati va saltanati.“
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]Tarjimalari
[tahrirlash]Ruscha ru
pusht
разг.
1 зародыш; ◆ tuxumning pushti зародыш яйца;
2 семя; потомство; поколение; ◆ pushtiga pusht qoʻshilmoqda у него (у неё) прибавляются дети; ◆ pushti kamar 1) сперма; 2) родной (свой) ребёнок; ◆ pusht kuydi у него (у неё) не будет потомства; ◆ yetti pushtga на семь поколений, до седьмого колена; ◆ padarkushiing yetti pushtiga lanat yogʻadi посл. отцеубийцу проклинают до седьмого колена.