qamramoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qam-ra-moq

Etimologiyasi

QAMRA— ' oʻrab, qoplab egalla—'. Kosa koʻtargan xotin-xalaj qozon atrofini q a m r a b o l d i

(Parda Tursun). Mahmud Koshgʻariy lugʻatida qarmashdï suzi keltirilib, 'tortib olishdi' maʼnosini angla-tishi aytilgan (Devon, II, 257). Bu soʻz tarkibidagi -sh qismi ' birga' (koʻplik) maʼnosini ifodalaydi, -ma qismi esa kuchaytirish maʼnosini ifodalovchi qoʻshimcha. Demak, qarmashdï soʻziga berilgan izohga koʻra qar-qismi feʼlga teng, lekin bunday feʼl manbalarda kel-tirilmagan. Mahmud Koshgʻariy lugʻatida keltirilgan qardï feʼli suvning toshishini anglatishi aytilgan (Devon, III, 198). Ana shu feʼl asli keng maʼnoda qoplab egalla—' maʼnosini anglatgan boʻlsa kerak Yuqoridagi maʼlumotlar asosida qamra- feʼliga quiidagicha izoh berish mumkin: qadimgi turkiy tildagi qoplab egalla—' maʼnosini anglatgan qar- feʼlidan kuchaitirish maʼnosini ifodalovchi -ma qoʻshimchasi bilan hosil qilingan (КРС, 352: karma- 1. 'xvatat lovit'); keiinchalik rm undoshlari oʻrin almashgan; uzbek tilida a unlilari ä unlilariga almashgan: qar- + ma - qarma— > qamra- > qämrä- OʻTILda qarma-feʼli keltirilib, shevaga xos deb belgilangan, vaho-lanki aksincha: qarma- bu soʻzning asl shakli boʻlib, qamra-d - shevalarda tovush jihatidan oʻzgargan shakli.'
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Atroflab oʻrab olmoq, qurshamoq. ◆ Shahar atrofini oʻrmon qamra-gan. Dushman istehkomini qamrab olmoq. n ◆ Kosa koʻtargan xotin-xalaj qozon atrofini qamrab oldi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

2 Yoyilib, tarqalib, maʼlum joyni egal-lamoq; bosmoq, tutmoq, qoplamoq. ◆ Yongʻin butun uyni qamrab oldi. n ◆ Kecha gupillab qor tashladi, bugun uning qora sovugʻi hamma yoqni qamrab oldi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Roziqning aʼzoyi badanini yana oʻlim dahshati qamradi. S. Anorboyev, „Oqsoy“ . ◆ Butun borliqni qamrab olgan chirillash mana shu mitti jonivorlarnikiligiga ishonging kelmaydi. "Yoshlik" .

3 Oʻzida mujassamlantirmoq, aks et-tirmoq, ifodalamoq; oʻz ichiga olmoq. ◆ Juda katta davr tarixini qamrab olgan asar. n U ◆ [Navoiy] minglarcha yilgi madaniyatni, asrlarning fikr boyligini qamragan shoir edi. Oybek, „Navoiy“ . ◆ U tiniq daryo, musaffo osmon, cheksiz kengliklar haqida oʻylanar va xayoli shunday ulkan narsalarni bemalol qamrab olayotganidan hayron boʻlardi. P. Qodirov, „Uch ildiz“ .

Antonimlari

ҚАМРАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

qamramoq
1 прям. и перен. охватывать; обнимать; заключать в себе; uyni yongʻin alangasi qamrab oldi пламя пожара охватило дом; toʻplam shoirning oʻn yil davomida yozgan asarlarini qamrab oladi сборник охватывает всё, написанное поэтом за десять лет; uni qandaydir bir hissiyot qamrab oldi какое-то чувство охватило его (овладело им);
2 окружать; dushman istehkomini qamrab olmoq окружать вражеское укрепление; shahar atrofini oʻrmon qamrab olgan город окружен лесом.