qardosh

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qar-dosh

Etimologiyasi

QARDOSH 'doʻstlik, birodarlik aloqasi bilan bogʻlangan', ' bir—biriga juda yaqin'. Ogʻa-ini, q a r -doshimdan, Barchasidan judo boʻldim ("Ravshan"). Qadimgi turkiy til aks ettirilgan manbalarda bunday soʻz yoʻq, qadash (ПДП, 409; DS, 401; Devon I, 386) va qarïndash (ПДП, 412; DS, 427; Devon, I, 386) soʻzlari keltirilgan; qardash (qardesh) soʻzi esa ТРСning 317-betida berilib, undan yasalishlar keltirilgan. Shu lugʻatning 319- betida qarïndash soʻzi va undan yasa — lishlar sanalib, qardash soʻzi va undan yasalishlarga havola qilingan. Bu maʼlumotlar qardash soʻzi qarïn-dash soʻzidan keyin, shu soʻzning tovush jihatidan oʻzga— rishi natijasida yuzaga kelganini koʻrsatadi. Demak, qadimgi turkiy tilda ' ovqat hazm qilish aʼzosi', 'oshqozon' maʼnosini anglatuvchi qarïn soʻzidan 'bir-ga' maʼnosini ifodalovchi -dash qoʻshimchasi bilan qa-rïndash soʻzi yasalgan; keyinchalik ïn tovushlari ta— laffuz qilinmay qoʻyib (IRLTYA, 38), qardash shakli yuzaga kelgan; oʻzbek tilida birinchi boʻgʻindagi a unlisi ä unlisiga, ikkinchi boʻgʻindagi a unlisi â unlisiga al — mashgan: qarïn + dash = qarïndash > qardash > qärdâsh. Bu ikki soʻz keyinchalik maʼno jihatidan ham farq-langan: qärdâsh - 'bir-biriga juda yaqin doʻst', qärin-dâsh — 'tugʻishgan'. Mahmud Koshgʻariy qadimgi turkiy tilda ' birodar' maʼnosi qadash soʻzi bilan ham angla — tilganini va bu soʻz 'idish' (bu yerda 'qorin') maʼno — sini anglatgan qa soʻzidan —dash qoʻshimchasi bilan yasalganini taʼkidlaydi (Devon, I, 386). Bu izoh ham qardash soʻzining qarïndash soʻzi asosida yuzaga kelga — nini tasdiqlaydi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. Doʻstlik, birodarlik aloqalari bilan bogʻlangan, bir-biriga juda yaqin; doʻst, birodar. ◆ Qardosh xalqlar. ◆ Kelar doʻstlar, qardoshlar Markaziy Fargʻonaga. A. Poʻlat. ◆ Usmon Serivelli sheʼrlarida doʻstimiz, qardoshimiz ozarbayjon xalqining baxtiyor qalbi jaranglar edi. N. Safarov, „Olovli izlar.“

2. Qarindosh, qarindosh-urugʻ. ◆ Akam sut-emar bola vaqtda onam kasal boʻlgani uchun, Ergashning onasi akamni emizgan, u bizga sut qardosh edi. S. Ayniy, „Esdaliklar.“ ◆ Ogʻa-ini, qardoshimdan — Barchasidan judo boʻldim. "Ravshan".

3. Oʻziga teng kishiga murojaat shakli; oshna, ogʻayni, birodar, oʻrtoq. ◆ Yuragingda nima dard bor, qardosh? A. Muxtor, „Qoraqalpoq qissasi.“

Antonimlari

ҚАРДОШ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Ot

qardosh (koʻplik qardoshlar)

Tillar

• Ozarbayjoncha: nisbi
• Portugalcha: parente
• Turkcha: akraba

Ruscha _ru

qardosh
1 брат, приятель, дружище; // братский; ◆ qardosh, sizga nima kerak? что вам нужно, приятель?; ◆ qardosh respublikalar братские республики;
2 родственник; // родственный; ◆ Ogʻa-ini, qardoshimdan, barisidan judo boʻldim («Равшан») Я лишился всех своих братьев, родственников; ◆ qardosh tillar родственные языки.