qashimoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qa-shi-moq

Etimologiyasi

QASHI— ' badanning biror yeri qichishini bosish uchun tarnoq yoki taroq bilan tirna-'. U koʻzini hisib, ruchkaning dumi bilan peshanasini h a sh i b uzoh oʻyladi (Hakim Nazir). Qadimgi turkiy tilda qam shun-day maʼnoni anglatgan bu feʼl asli qashï- tarzida talaffuz qilingan (Devon, III, 283); oʻzbek tilida a un — lisi ä unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: qashï- > qäshi-. Bu feʼl asli -ï qoʻshimchasi bilan yaszlgan, lekin manbalarda bunday yasalish uchun asos boʻlgan soʻz keltirilmagan (' qichish' maʼnosini anglatgan ot boʻlsa kerak).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Biror joyning qichishi-ni yengillashtirish yoki bosish uchun narsa yoki tirnoq va sh. k. bilan tirnamoq, qichi-moq. U [Qudrat

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

◆ koʻzini qisib, ruchkaning dumi bilan peshonasini qashib, uzoq oʻyladi. H. Nazir, „Soʻnmas chaqmoqlar“ . ◆ Baqqol.. xa-ridor kutib, oppoq soqolini qashib oʻti-radi, koʻzlari oʻtgan-ketganda. "Sharq yul-duzi" . ◆ -Qiyin.. Ogʻayni, qiyin, — dedi iyagi-ni qashib oshpaz soldat. 3. Fatxullin, „Soʻn-mas yulduz“ . ◆ Ular \chumchuqlar\ bir-birlarini quvishib oʻynashar.. patlarini, qanot tag-larini qashib-qashib qoʻyar edilar. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

Bosh qashishga (yoki qashigani) vaqt yoʻq yoki bosh qashigani qoʻl tegmaydi Juda band, ozgina ham boʻsh vaqt yoʻq. ◆ Martenchilarning bosh qashigani vaqtlari yoʻq: ular koʻpdan kutilgan mashinalarni montaj qilishlari, ularni tezdan ishga solishlari kerak N. Safarov, „Saodatning qissasi“ . ◆ Mayli, ek-kanlar ekib, tikkanlar tikaversin, boshi-mizni qashishga qoʻl tegmaydi-yu.. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ . Boshini qashimoq Xijolatli, noqulay sharoitga tushganda yoki biror xayolga borganda, oʻy surganda, qoʻlni boshga yuborib, qashishga oʻxshash harakatlantirish holatini bildiradi. ◆ Mash-rab xijolat chekib, boshini qashidi. O. Yoqubov, „Er boshiga ish tushsa“ . ◆ Gap shu yerga kelganda, Berdi Aminovichning nafaslari ichlariga tushib, koʻrsatkich barmoqlari bilan boshlarini qashib qoldilar. "Mushtum" . ◆ Boshin qashib bir nafas, Botdi ogʻir xayolga. Gʻayratiy .

Antonimlari

ҚАШИМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

qashimoq
чесать, почёсывать; ◆ bosh(ni) qashimoq 1) чесать голову; 2) перен. чесать в затылке (в недоумении или очутившись в безвыходном положении); bosh qashishga ham vaqt yoʻq погов. нет времени даже голову почесать.